ازدواج سفید، یا هم باشی به رابطه و زندگی زن و مرد کنار یکدیگر می گویند به گونه‌ای که بین آنها عقد شرعی منعقد نشده باشد.
در کشور ما پدیده ازدواج سفید روبه افزایش است، بنابراین تصمیم گرفتیم عواقب و آثار قانونی و تکالیف زن و مرد در ازدواج سفید را بررسی، تحلیل و تبیین کنیم.
علل ازدواج سفید
یک پدیده اجتماعی، همیشه براساس یک یا چند نیاز به وجود می آید برای ازدواج سفید نیز علل مختلفی ذکر کرده‌اند.
در ایران به دلایل مختلف،مانند مخالفت این پدیده با اسلام و به تبع قانون ایران، آمار دقیقی از ازدواج سفید، به صورت رسمی منتشر نشده است.
اما به سادگی میتوان فهمید که این پدیده نه چندان نوظهور در حال گسترش و فزونی در جامعه ایرانی می‌باشد. از جمله علل ازدواج سفید میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
مشکلات اقتصادی
کشور در وضعیت اقتصادی و تورمی بسیار نامطلوبی قرار دارد، هزینه‌های ازدواج نیز به تبع همین موضوع بسیار بالاست، پس دختر و پسر تصمیم به ازدواج به صورت غیررسمی می‌گیرند.
دوری از عواقب و مسئولیت‌ها
برعهده گرفتن یک زندگی،چه توسط مرد وچه توسط خانم، مسئولیت‌های مالی و غیرمالی بسیار زیادی را دامن‌گیر خانم یا آقا می کند که بسیاری از این مسئولیت‌ها در ازدواج سفید وجود ندارد.
بیشتر مطالعه کنید: دعوای ازدواج موقت
از طرفی شکست در ازدواج، عواقب مالی و غیرمالی و دردسرهای زیادی برای خانم و آقا دارد که بسیاری از این پیامدها در ازدواج سفید به علت فقدان عقد رسمی، وجود ندارد.
محک زدن یکدیگر
همان‌طور که گفتیم، شکست در یک ازدواج پیامدها و درگیری‌های بسیار زیادی برای شخص به وجود می‌آورد، بسیار افرادی هستند که سال‌ها درگیر مسائل و گرفتاری‌های مربوط به طلاق هستند و بدین وسیله زندگی آنها تحت‌الشعاع قرار گرفته است. کسانی که این نوع ازدواج را انتخاب کرده‌اند، بیان می‌کند که این هم باشی و زندگی در کنار هم، برای شناخت یکدیگر است تا ببیند آیا برای زندگی در کنار هم ازدواج رسمی مناسب هستند یا خیر؟!
بالا رفتن سن ازدواج
در کشور ما به علت فشارهای اقتصادی و فراهم نبودن شرایط ازدواج افراد برای ارضای نیاز جنسی خود مجبور به استفاده از ازدواج سفید می‌شود.
هزینه‌های زندگی در ازدواج سفید
در عقد ازدواج دائم ( نکاح دائم )، هزینه‌های زندگی برعهده شوهر می‌باشد اما در ازدواج سفید این موضوع کاملاً تابع توافقات دو طرف می‌باشد.
رابطه مالی زن و مرد در ازدواج سفید همانند دو دوست می باشد که ممکن است، هزینه‌هایی برای یکدیگر بکنند و عوض آن را طلب کنند یا نه.
هر هزینه ی مالی که رابطه مالی زن و مرد در ازدواج سفید برای یکدیگر انجام می دهند درصورتی که قصد هدیه کردن به یکدیگر را نداشته باشند قابل پس گرفتن می باشد.ضمناً اگر در زندگی مشترک، وسیله‌ای خریده باشند با اثبات مالکیت قابل پس گرفتن می‌باشد.
ارث در ازدواج سفید:
در ازدواج سفید به دلیل این که عقد قانونی بین دو طرف وجود ندارد، هیچ یک از ضوابط و قیدها و مسئولیت‌های بین زن و شوهر وجود ندارد و تقریباً همه چیز بستگی به توافقات دو طرف دارد. مبنا و دلیل ارث بردن شخصی از شخص دیگری در قانون مدنی یا نسب یا سبب ( ازدواج ) می باشد که در ازدواج سفید، به علت نبودن عقد قانونی بین زن و مرد، در صورت فوت یکی از زن و مرد، شخصی که زنده است از همسر فوت‌شده خود ارث نخواهد برد زیرا که هیچکدام از مبانی ذکر شده ارث، وجود ندارد.
وضعیت هدایای در دوران ازدواج سفید
اگر زن و مرد، در طول مدتی که زندگی مشترک را با هم آغاز کرده اند، به یکدیگر هدیه‌ای داده باشد و بعد در مدتی متوجه شوند که برای زندگی با یکدیگر مناسب نیستند در صورتی که بخواهند هدایای مد نظر خود را پس بگیرند، تکلیف هدایای این مدت چیست؟!
در پاسخ باید گفت: درصورتی که عین هدایایی که از زن و مرد به یکدیگر هدیه داده باشند موجود باشد، طبق قانون، میتوان هدیه داده شده را پس گرفت اما درصورتی که عین هدیه موجود نباشد (به هر دلیلی مانند خراب شدن، از بین رفتن، گم شدن حتی فروخته یا هدیه داده شدن) امکان پس گرفتن هدایا وجود ندارد.
وضعیت فرزندان در ازدواج سفید
در عقد ازدواج رسمی با متولد شدن فرزند، روابط حقوقی، مالی و غیرمالی زیادی بین پدر و مادر و فرزند شکل می‌گیرد اما در ازدواج سفید این موضوع کمی متفاوت است.
با توجه به اینکه در ازدواج سفید عملا نکاح به صورت قانونی محقق نمی شود رابطه زوجیت نیز مشروع و قانونی نمی باشد و هر فرزندی که از این رابطه بوجود بیاید حکم زنا زاده دارد و به فرزندی که در اثر ازدواج مشروع و نکاح رسمی بوجود نمی آید در اصطلاح فرزند طبیعی می گویند. و طبق ماده ۱۱۶۷ قانون مدنی – طفل متولد از زنا ملحق به زانی نمی شود
نسب به فرزند در ازدواج سفید: در ازدواج سفید نسب فرزندان مشترک بین فرزند و پدر طبیعی، منتسب نمی‌شود و شکل نمی‌گیرد، اما نسب بین مادر و فرزند برقرار می‌شود.
ارث فرزند: در ازدواج سفید، همان‌طور که گفتیم نسب بین پدر و فرزند شکل نمی‌گیرد و با توجه به مطالب بالا که علت ارث را ذکر کردیم: ۱-نسب ۲- سبب؛ فرزند طبیعی نسبت به پدر هیچ کدام از مبانی ارث را ندارد، پس نه پدر از فرزند ارث می‌برد نه فرزند از پدر.
اما در خصوص مادر، فرزند از لحاظ نسب به مادر منتسب می‌شود و هم مادر از فرزند ارث می‌برد و هم فرزند از مادر.
نفقه و هزینه های فرزند: در ازدواج دائم ،هزینه‌های مالی زندگی فرزند تا سنین مشخصی بسته به جنسیت فرزند با پدر می باشد اما در ازدواج سفید، پدر هیچ‌گونه وظیفه قانونی جهت پرداخت هزینه های فرزند خود، ندارد.
در واقع هزینه‌های زندگی فرزند کاملاً برعهده مادر می‌باشد.
اختیارات و تصمیم گیری برای فرزند
باتوجه به اینکه پدر طبیعی بچه، مسئولیت قانونی در قبال فرزند خود ندارد، اختیاراتی همچون، حق حضانت، ولایت، اجازه برای ازدواج دختر و … نیز برای پدر طبیعی متصور نیست.
عواقب کیفری و مجازات ازدواج سفید برای دختر و پسر
کشور ما طبق قانون اساسی، یک کشور اسلامی محسوب می‌شود.قوانین کشور ما نیز براساس قانون اسلام تدوین و قانون‌گذاری شده‌اند.
پدیده ازدواج سفید در دنیا چیزی حدود کمتر از پنجاه سال عمر سابقه دارد، درحالی‌که قوانین اسلام مربوط به هزار و چهارصد سال پیش می‌باشد و نهادی تحت عنوان ازدواج سفید در دین اسلام تعریف‌نشده است، پس صرف ازدواج سفید اصولا جرم نمی باشد.
با توجه به توضیحات بالا، رابطه بین زن و مرد در ازدواج سفید از لحاظ کیفری و مجازات، بسته به نوع رابطه جنسی که زن و مرد، با هم دارند، ۴ حالت دارد:
حالت اول: زن و مرد صرفاً با یکدیگر بدون رابطه و تماس جنسی زندگی کنند:
علی‌القاعده این‌طور نیست زیرا یکی از اهداف ازدواج سفید معمولا ارضای نیاز جنسی می باشد اما درصورتی‌که زن و مرد زیر یک
سقف زندگی کنند و با یکدیگر هیچ برخورد و تماسی از روی شهوت نداشته باشند، هیچ گونه مجازاتی نخواهند داشت.
حالت دوم: زن و مرد رابطه کامل جنسی ( دخول آلت جنسی در مقعد یا واژن زن به میزان قدر الحشفه یا بیشتر ) داشته باشند:
رابطه جنسی بین زن و مرد درصورتی‌که عقد شرعی بین آنها وجود نداشته باشد از نظر دین اسلام، زنا محسوب می‌شود. طبق قانون مجازات زنا برای هم زن هم مرد، هرکدام صد ضربه شلاق حدی می‌باشد.
ماده ۲۳۰ قانون مجازات اسلامی:حد زنا در مواردی که مرتکب غیر محصن باشد، صد ضربه شلاق است
حالت سوم: زن و مرد رابطه کمتر از دخول کامل داشته باشند:
درصورتی‌که زن و مرد با یکدیگر رابطه داشته باشند اما کمتر از دخول کامل؛ که اصطلاحاً به آن معاشقه می گویند ممکن است محکوم به شلاق تا ۹۹ ضربه شلاق تعزیری شوند.
ماده ۶۳۷ قانون مجازات اسلامی:«هر گاه زن و مردی که بین آنها علقه زوجیت نباشد، مرتکب روابط نامشروع یا عمل منافی عفت غیر از زنا از قبیل تقبیل یا مضاجعه شوند، به شلاق تا نود و نه ضربه محکوم خواهند شد و اگر عمل با عنف و اکراه باشد فقط اکراه‌کننده تعزیر می‌شود».
حالت چهارم: اجبار یکی از طرفین برای داشتن رابطه جنسی
در عقد ازدواج رسمی و شرعی درصورتی که زن و مرد دیگری را اجبار و اکراه به داشتن رابطه جنسی نمایند، مجازاتی در انتظار آنها نخواهد بود.
اما در ازدواج سفید، همان‌طور که گفتیم رابطه زن و مرد از نظر قانون کشور، همانند دو دوست می باشد و درصورتی زن و مرد دیگری را به زور وادار به داشتن رابطه جنسی کند، طبق قانون اعدام خواهد شد.
لازم به ذکر است رابطه جنسی در خواب و بیهوشی در حکم زنای به زور (به عنف می باشد و مشمول قاعده فوق می‌باشد.
ماده ۲۲۴قانون مجازات اسلامی:« …زنای به عنف یا اکراه از سوی زانی که موجب اعدام زانی است….»
تبصره ۲- هرگاه کسی با زنی که راضی به زنای به عنف با او نباشد در حال بیهوشی، خواب یا مستی زنا کند رفتار او در حکم زنای به عنف است. در زنا از طریق اغفال و فریب دادن دختر نابالغ یا از طریق ربایش، تهدید و یا ترساندن زن اگرچه موجب تسلیم شدن او شود نیز حکم فوق جاری است
