اعراض در اصطلاح حقوقی به معنای روی برگردان از مال خود است. به عبارت ساده تر اعراض یعنی نخواستن مال یا دور انداختن آن، به طوری که شخص، آن را برای خود نخواهد و مالکیت خود را نسبت به آن سلب کند.
اعراض در مقابل ابراء قرار دارد. در اعراض که از بین بردن حق عینی است؛ عین یک مال خواسته نمی شود اما ابرا از بین بردن و انصراف از یک دین و طلب است. یعنی شخص دیگر دین خود را نمی خواهد.
اعراض چیست؟
همانطور که گفته شد اعراض یعنی انصراف و قطع مالکیت از یک مال که بیشتر در اموال کم ارزش مطرح می شود.
مثل اینکه شما وسایلی را بیرون خانه می گذارید که نشان می دهد دیگر آنها را نمی خواهید. حال این اعراض به هر صورتی که باشد باعث می شود مال، از ملکیت شخص در بیاید و مباح بشود و وقتی هم مباح باشد اولین کسی که آن را برای خود بردارد؛ مالک آن می شود.
ماهیت اعراض
آنچه در ماده ۱۷۸ بیان شده است در مورد اعراض این است که شخصی مالی را از دریا پیدا کرده است و مالک هم از آن اعراض کرده؛ حال آن مال متعلق به شخص یابنده است.
لذا چون این کار با یک عمل یعنی اعراض و از بین بردن حق مالکیت نسبت به مال انجام می شود باید گفت اعراض عمل حقوقی یک طرفه یا ایقاع است و برای تحقق اعراض نیازی به توافق و اراده دو نفر نداریم. و صرف این که کسی بخواهد قید مال خود را بزند کافی است.
پس اعراض مثل ابراء باعث سقوط حق است به طور اختیاری، یعنی فرد به طور اختیاری، حق خود را زایل میکند.
تفاوت اعراض و ابراء
در ابراء، فرد از کسی طلب و دینی دارد و به جای آن که آن را مطالبه کند آن را ساقط می کند و میگوید که از طلبی یا دینی که من نسبت به تو دارم بری الذمه هستی و دیگر نمی خواهد آن را پرداخت کنی. پس در ابراء حق دینی و طلب ساقط می شود.
اما در اعراض از یک مال و عین قابل دیدنی روی گردانی می شود و شخص مال خود را دور می اندازد به نوعی آن را دیگر نمی خواهد و به عبارتی ملک خود را رها می کند.
مثال هایی برای اعراض
- برای مثال شخصی حیوان خانگی دارد و به دلیلی آن حیوان را از خانه بیرون می کند و رها می کند؛ این عمل نوعی اعراض است.
- در مثالی دیگر، فردی، صندلی ای را که نیاز ندارند را در کوچه رها می کند تا کسی که خواست آن را ببرد.
- یا این که شما سکه ای که از دستتان میفتد را بر نمی دارید و قید آن را می زنید و یا اینکه سکه ها و پول هایی را که بر سر عروس می ریزند نوعی اعراض به حساب می آید،
- انگشتر شما در رودخانه یا دریا میفتد و دنبال آن نمی روید،
اعراض از ملک
گفتیم که فرد حق دارد ملک خود را رها کند و از آن اعراض کند اما در هر موردی این امر امکان پذیر نیست و گاهی قانون مانع می شود که فرد از مال اعراض کند مثل این که قانون گذار در قانون ثبت، ملک را متعلق به کسی می داند که در دفتر املاک به نام او ثبت شده است.
پس اگر مالک هر چقدر هم از آن اعراض کند دیگر حق وی نسبت به ملک زایل نشده و همچنان مالک است بر خلاف مثال های بالا در مورد صندلی و انگشتر و…
شرایط و عناصر اعراض
از شرایط اعراض این است که مال باید عین باشد یعنی به نوعی فیزیکی باشد.
دیگر عنصر اعراض این است که آن مالی که از آن اعراض می شود حق دیگری در آن نباشد یعنی متعلق حق دیگری نباشد پس برای مثال کسی که مالی را رهن قرارداده نمی تواند از آن اعراض کند.
شرط و عنصر دیگر این است که مالک واقعا قصد داشته باشد که دیگر مالکیتی نسبت به آن نداشته باشد. و قصدش این نباشد که افراد از آن استفاده کنند زیرا اگر به قصد استفاده باشد دیگر اعراض نخواهد بود.
مشاوره حقوقی راجع به اعراض
اعراض هم مثل بسیاری از مباحث دیگر در فقه و حقوق اختلافی است و در قانون به صورت مفصل بررسی نشده است.
برای مشورت و کسب اطلاع بیشتر در این رابطه می توانید از طریق مشاوران و وکلای متخصص گروه وکلای سنا مسائل خود را مطرح کنید و با طرح موضوع و مسئله خود راهکار لازم را پیدا کنید.
نتیجه گیری
اعراض یعنی رها کردن و دور انداختن مال، به طوری که دیگر شخص آن مال را نخواهد در این صورت آن مال رها شده، مباح می شود و هر کسی که زود تر به آن دست یابد می تواند آن را ملک خود کند و به عبارتی آن را تملک کند.
سوالات متداول
اعراض چیست؟
رها کردن و دور انداختن مال به طوری که مالک قید آن را زده باشد اعراض به حساب می آید.
تفاوت ابراء و اعراض در چیست؟
در بالا این امر بررسی شد اما نکته و تفاوت دیگر این است که در اعراض، تنها یک نفر متاثر می شود و همان مالک است اما در ابراء هم طلبکار و هم بدهکار از آن متاثر می شوند.
چه مالی قابل اعراض نیست؟
طبق قانون ثبت ملک ثبت شده قابل اعراض نیست و اعراض درباره آن صدق نخواهد کرد.
4 پاسخ
آیا اعراض جزو موارد سقوط تعهدات می باشد
سلام: اعراض موجب و از بین رفتن مالکیت می باشد و سقوط تعهدات از طریق ایفای تعهد -تبدیل تعهد-تهاتر- مالکیت ما فی الذمه از بین می رود.
ممنون .این مطلب فوق العاده مفید بود .
موفق باشید
متشکر از توجه شما