در اسلام خوردن شراب از ابتدا حرام بوده ولی برای اینکه اعراب اکثرا افراد جاهل و مشرکی بودند حکم بر حرام بودن آن یکباره صادر نشد و بعد از فراهم آمدن بستر فرهنگی و اجتماعی طی مراحلی حکم به حرام بودن شراب داده شد.
وقتی که نوشیدن مشروبات الکلی حرام و جرم است به طریق اولی حمل آن نیز حرام است.
از آنجا که هرآنچه که عقل حکم کند شرع نیز به آن حکم می کند دانشمندان نیز نظریه هایی در مورد زیان های آن بیان می کنند:
- از جمله اثر مصرف الکل در عمر.
- اثر مصرف الکل در اخلاق.
- زیان های اجتماعی تهیه و نگهداری آن.
که از مقدمات آن است به طریق اولی جرم و عمل حرامی است.
وقتی که نوشیدن مشروبات الکلی حرام و جرم است تهیه و نگهداری آن که از مقدمات آن است به طریق اولی جرم و عمل حرامی است.
در قانون مجازات اسلامی جمهوری اسلامی ایران نیز که برگرفته از فقه است نیز برای نوشیدن و حمل نگهداری مشروبات جرم انگاری و برای تهیه و نگهداری و حمل آن مجازات در نظر گرفته شده است.
خوردن مشروب و حمل و نگهداری آن چه مجازاتی دارد؟
طبق ماده ۲۶۴ کسی که مشروب بخورد حد بر او جاری می شود این حد طبق ماده ۲۶۵ همان قانون ۸۰ ضربه شلاق است.
مجازات حمل و نگهداری مشروبات نیز طبق ماده ۷۰۲ شش ماه تا یک سال حبس و تا ۷۴ ضربه شلاق و نیز پرداخت جزای نقدی به میزان پنج برابر ارزش عرفی کالای یاد شده محکوم می شود.
شخصی که به مجازات نوشیدن مشروبات الکلی و یا حمل و نگهداری آن محکوم می شود می‌تواند تخفیف بگیرد؟
نوشیدن مشروبات الکلی از جمله مجازات حدی (حد مجازاتی است که نوع و میزان و کیفیت آن در شرع تعیین شده است) می باشد چرا که مشخصا نوع و میزان مجازات آن تعیین شده است و در کتاب حدود ماده ۲۶۴ قانون مجازات اسلامی مقدارش تعیین شده.
در حالیکه حمل و نگهداری مشروبات الکلی از جمله جرایم تعزیری است (تعزیر، تادیب و یا عقوبتی است که نوع و مقدار آن در شرع بیان نشده و به نظر حاکم واگذار شده) می باشد و ماده ۷۰۲ و ۷۰۳ قانون مجازات اسلامی مقدار این جرم تعیین شده.
نکته مثبت این موضوع آنجاست که در صورت شرب خمر، تخفیف مجازات شامل حال او نمی شود و فقط در صورت اثبات توبه و یا عفو مجازات تقلیل می یابد.
چرا که مطابق ماده ۲۱۹ قانون مجازات اسلامی عنوان می کند دادگاه نمی تواند کیفیت، نوع، میزان حدود شرعی را تغییر یا مجازات را تقلیل یا ساقط نماید.
این مجازات ها تنها از طریق توبه و عفو به کیفیت مقرر در این قانون قابل سقوط، تقلیل یا تبدیل است.
ولی در مورد مجازات حمل و نگهداری مشروبات الکلی از آنجا که از دایره ی جرایم حدی خارج بوده و جرم تعزیری می باشد تخفیفات وسیع تری را شامل می شود.
در ماده ۳۷ قانون مجازات اسلامی عنوان می کند در صورت وجود یک یا چند جهت از جهات تخفیف، دادگاه می تواند مجازات تعزیری را به نحوی که به حال متهم مناسب تر باشد تقلیل دهد.
تفاوت مجازات حمل مشروبات داخلی و حمل مشروبات خارجی
در تبصره ی یک ماده ۲۲ قانون جدید مبارزه با قاچاق کالا و ارز چنین آمده:
حکم ماده ۷۰۲ ق.م.ا مصوب ۲۲/۸/۱۳۸۷ فقط شامل مشروبات الکلی تولید شده در داخل کشور است.
در قانون مجازات اسلامی پیش بینی شده برای حمل، خرید، فروش مشروبات الکلی و نگهداری آن مجازات شش ماه تا یک سال “حبس” برای مشروبات “داخلی”در نظر گرفته شود.
اما در قانون قاچاق کالا و ارز برای مشروبات قاچاق یعنی نگهداری و خرید و فروش مشروبات خارجی کمتر از ۱۰ میلیون تومان “جزای نقدی” پیش بینی شده است.
که این ماده باعث سو استفاده تولید کنندگان مشروب شده که مشروبات دست ساز خود را داخل شیشه ای خارجی می‌ریزند.
چه وسایلی با مشروبات توسط مراجع انتظامی توقیف می شود؟
تبصره ۱ ماده ۷۰۳- در خصوص مواد (۷۰۲) و (۷۰۳)، هرگاه مشروبات الکلی مکشوفه به میزان بیش از بیست لیتر باشد، وسایلی که برای حمل آن مورد استفاده قرار می گیرد چنانچه با اطلاع مالک باشد به نفع دولت ضبط خواهد شد در غیر این صورت مرتکب به پرداخت معادل قیمت وسیله نقلیه نیز محکوم خواهد شد.
آلات و ادواتی که جهت ساخت یا تسهیل ارتکاب جرائم موضوع مواد مذکور مورد استفاده قرار می گیرد و وجوه حاصله از معاملات مربوط به نفع دولت ضبط خواهد شد.
در صورتی که کمتر از بیست لیتر باشد بعد از انجام تحقیقات وسیله رفع توقیف می شود.
اگر شخصی که مشروبات الکلی را حمل می کند کارمند دولت باشد مجازاتش اضافه می شود
تبصره ۲ ماده ۷۰۳- هرگاه:
- کارکنان دولت یا شرکتهای دولتی و شرکتها یا موسسات وابسته به دولت.
- شوراها.
- شهرداری ها یا نهادهای انقلاب اسلامی.
- به طور کلی قوای سه گانه.
- اعضاء نیروهای مسلح و ماموران به خدمات عمومی.
در جرائم موضوع مواد (۷۰۲) و (۷۰۳) مباشرت، معاونت یا مشارکت نمایند علاوه بر تحمل مجازاتهای مقرر، به انفصال موقت از یک سال تا پنج سال از خدمات دولتی محکوم خواهند شد.
مجازات حمل و نگهداری مشروبات قابل تعلیق است
طبق تبصره ۳ ماده ۷۰۳- دادگاه نمی تواند تحت هیچ شرایطی حکم به تعلیق اجراء مجازات مقرر در مواد (۷۰۲) و (۷۰۳) صادر نماید.
اما تبصره ۳ ماده ۷۰۳ قانون مجازات اسلامی بر اساس مواد ۴۷ و ۷۲۸ قانون مجازات اسلامی ۱۳۹۲ نسخ شده است؛ لذا مجازات نگهداری مشروبات الکلی در صورتی که مصداق قاچاق عمده نباشد، قابل تعلیق است.
در این مورد رای وحدت رویه وجود دارد:
رأی وحدت رویه شماره ۷۷۸ مورخ ۲۸/۰۳/۱۳۹۸ هیأت عمومی دیوان عالی کشور در خصوص نسخ ضمنی تبصره سه الحاقی به ماده ۷۰۳ قانون مجازات اسلامی تعزیرات و قابل تعلیق بودن مجازات های جرائم موضوع ماده ۷۰۲ این قانون:
نظر به این که بر حسب مستفاد از بند الف ماده ۱ قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز جرایم مذکور در ماده ۷۰۲ اصلاحی قانون مجازات اسلامی داخل در عنوان قاچاق نیست، بنابراین از شمول بند ت ماده ۴۷ قانون مجازات اسلامی (قابل تعلیق نبودن قاچاق عمده مشروبات الکلی) خارج است، از این رو اجرای مجازات این جرائم با رعایت شرایط مقرر در ماده ۴۶ قانون اخیر قابل تعلیق است.
بر این اساس، رای شعبه دوم دادگاه تجدیدنظر استان چهارمحال و بختیاری در حدی که با این نظر مطابقت دارد به اکثریت آراء صحیح و قانونی تشخیص می‌گردد.
این رای طبق ماده ۴۷۱ قانون آیین دادرسی کیفری برای شعب دیوان عالی کشور و دادگاه‌ها و سایر مراجع اعم از قضایی و غیر آن لازم الاتباع است.
مصرف الکل برای توریست ها توسط هتل های بین المللی داخلی
اگر هتلی که در سال میزبان صدها مسافر خارجی است مشروبات الکلی را تهیه و نگهداری کند برای استفاده مسافران خارجی مشمول ماده ۷۰۲ است؟
بله جرم اتفاق افتاده است.
درست است که نوشیدن مشروب توسط غیر مسلمان ها جرم نیست ولی تظاهر به خوردن و خوردن در محیط عمومی جرم است و اینکه فرقی ندارد که تهیه و نگهداری مشروبات برای چه و یا چه کسی اتفاق افتاده اتفاق افتاده چرا که جرمی مطلق است و مقید به نتیجه نیست.
تهیه و نگهداری مشروب توسط فردی مسیحی (غیر مسلمان) برای استفاده افراد مسیحی دیگر در ایران
- اگر فرد غیر مسلمانی مشروب تهیه و نگهداری کند برای مصرف غیر مسلمان آیا جرم واقع شده است؟
طبق ماده ۲۶۶ ق.م.ا شرب خمر غیر مسلمان جرم نیست “غیر مسلمان تنها در صورت تظاهر به مصرف مسکر محکوم به حد می شود” قاعدتا باید تهیه و نگهداری آن نیز جرم نباشد ولی رویه دادگاه ها به این صورت است که در مورد ماده ۷۰۲ ق.م.ا تفاوتی میان مسلمان و غیر مسلمان قائل نیست.
نگهداری الکل در دوران کرونا به بهانه ی ضد عفونی کردن
- در دوران کرونا که مردم از الکل برای ضد عفونی (اتانول، متانول و…) استفاده می کنند و هر کسی مقداری از آن را همراه خود دارد آیا جرم حمل را برای این افراد قابلیت اجرا دارد؟
الکل ها به دو دسته تقسیم می‌شوند:
- الکلی که از طریق صنایع نفت و پتروشیمی به دست می آید.
- الکلی که از تقطیر بخارات حاصل می شود.
به دلیل اینکه اتانول از جمله الکل های صنعتی است و نظر مشهور فقها الکل صنعتی را نمی توان مصداق مسکر دانست هر چند ماده آن عامل اصلی و موثر در مایعات مست کننده است و این نه به خاطر آن است که الکل صنعتی مواد سمی و بدبو کننده هم چون متانول افزوده اند.
بلکه به این دلیل است غلظت الکل به قدری است که بر فرض اینکه مواد افزودنی نیز در آن نباشد، باز هم نوشیدن آن به هر مقدار باعث مسمومیت است و لذا عرفا به این ماده مسکر اطلاق نمی شود.
پس از نظر علما حرام بودن آن رد شده و مصرف صنعتی طبی آن بلا اشکال است از نظر قانونی نیز حمل آن بلااشکال است.
نتیجه گیری
جرم شرب خمر یا همان مصرف و استعمال مواد مخدر، جرمی حدی می باشد که میزان مجازات آن دست قاضی نیست و هشتاد ضربه شلاق اعمال می شود و در بار چهارم مرتکب اعدام می شود
اما جرم حمل و نگهداری مواد مخدر جرمی تعزیری است و تعزیرات به ما به راه حاکم می باشند یعنی مقدار آن بسته به نظر قاضی متفاوت است و شامل شش ماه تا یک سال حبس و تا ۷۴ ضربه شلاق و نیز پرداخت جزای نقدی به میزان پنج برابر ارزش عرفی کالای می باشد
طبق نظر هیات عمومی دیوان عالی کشور این جرم قابل تعلیق است.
سوالات متداول
غیر مسلمان هم برای خوردن مشروب شلاق می خورد؟
خیر مگر اینکه در محیط ها و معابر عمومی تظاهر به مصرف مشروبات الکلی نماید.
توبه کردن در شراب خواری ممکن است؟
بله صرفا قبل از اثبات جرم و صلاحدید قاضی، حد از او ساقط می گردد.
مجازات حمل مشروب در فرودگاه چقدر است؟
بسته به نظر قاضی و میزان مشروب مکشوفه ممکنه حبس تا یکسال و ۷۴ ضربه شلاق یا جزای نقدی و یا همه ی این مجازات ها باشد.