سلب حضانت چیست؟

حضانت اگر چه در قانون تعریفی از آن ارائه نشده اما مفهوم آن در عرف واضح است و به معنای نگهداری و مراقبت و سرپرستی فرزندان است قبل از سن بلوغ می باشد. البته این نگهداری، نگهداری جسمانی منظور است و سرپرستی امور مالی ربطی به حضانت ندارد.

پس حضانت با ولایت و همچنین با قیمومت و وصایت متفاوت است.

پس حضانت ناظر به تربیت و نگهداری کودکان است. پس از بررسی موارد حضانت به سلب حضانت پرداخته می شود‌.

حق حضانت در صورت فوت پدر یا مادر

این مورد را قانون مدنی پیش بینی کرده است طبق ماده ۱۱۷۱ در صورتی که یکی از والدین فوت شود حضانت با طرف مقابل است برای مثال اگر پدر فوت شود؛ مادر عهده دار حضانت خواهد بود و بر عکس.

پس در اینجا حضانت در صورت فوت پدر با پدر بزرگ نیست و این ولایت است که با پدر بزرگ می باشد و وی تنها زمانی می تواند عهده دار حضانت باشد که ثابت کند مادر صلاحیت تربیت فرزند را ندارد.

این امر در ماده ۴۳ قانون حمایت خانواده نیز پیش بینی شده است:

حضانت فرزندانی که پدرشان فوت شده با مادر آنها است مگر آنکه دادگاه به تقاضای ولی قهری یا دادستان، اعطای حضـانت به مادر را خلاف مصلحت فرزند تشخیص دهد.

حق حضانت در صورت زندگی جداگانه زن و مرد

اگر زن و شوهر به دلیل طلاق از هم جدا شوند یا اینکه از یکدیگر جدا زندگی کنند در اینجا حضانت فرزندان تا سن ۷ سالگی با مادر می باشد و بعد از آن تا ۹ سالگی برای دختر و تا ۱۵ سالگی برای پسر، با پدر می باشد از زمان بلوغ به بعد این خود فرزندان هستند که تعیین می کنند با چه کسی زندگی کنند.

البته اگر بعد از ۷ سالگی اختلاف حاصل شود.

برای مثال مادر معتقد باشد که پدر صلاحیت ندارد در اینجا در صورت حدوث اختلاف دادگاه است که با رعایت مصلحت طفل مشخص می کند با چه کسی باشد.

پس مهم در حضانت سن افراد نیست مهم مصلحت کودکان است که آن را هم دادگاه مشخص می کند.

طبق ماده ۱۱۶۹– برای حضانت و نگهداری طفلی که ابوین او جدا از یکدیگر زندگی می کنند، مادر تا سن هفت سالگی اولویت دارد و پس از آن با پدر است .

تبصره – بعد از هفت سالگی در صورت حدوث اختلاف، حضانت طفل با رعایت مصلحت کودک به تشخیص دادگاه می باشد.

حضانت در طلاق توافقی

در طلاق توافقی معمولا در بحث حضانت میان زوجین توافق می شود و از طرفی هم در همه انواع طلاق ها دادگاه مکلف است که برای نگهداری و حضانت طفل تعیین تکلیف کند.

حال اگر در طلاق توافقی، طرفین برای حضانت توافق کردند.

برای مثال طبق قانون حضانت زیر ۷ سال با مادر است، اگر توافق بشود می توان حضانت را به پدر داد.

حال در صورتی که برای دادگاه محرز شود می تواند فارغ از توافق انجام شده برای حضانت آنچه را که به مصلحت طفل است حکم کند.

ماده ۴۱ حمایت خانواده:

هرگاه دادگاه تشخیص دهد توافقات راجع به ملاقات، حضانت، نگهداری و سایر امور مربوط به طفل برخلاف مصلحت او است یا در صورتی که مسئول حضانت از انجام تکالیف مقرر خودداری کند و یا مانع ملاقات طفل تحت حضانت با اشخاص ذی‌حق شود، می‌ تواند در خصوص اموری از قبیل واگذاری امر حضانت به دیگری یا تعیین شخص ناظر با پیش‌بینی حدود نظارت وی با رعایت مصلحت طفل تصمیم مقتضی اتخاذ کند.

سلب حضانت /موارد سلب حضانت از پدر و مادر

مواردی که باعث سلب حضانت می شود متعددند و برخی از این موارد در ماده ۱۱۷۰ پیش بینی شده است.

برای مثال اگر مادر مبتلا به جنون شود یا اینکه اگر شوهر کند حضانت از وی سلب می شود.

در ماده ۱۱۷۳ هم موارد و مصادیقی را که باعث می شود صلاحیت فرد برای حضانت از بین برود برشمرده است:

هر گاه در اثر عدم مواظبت یا انحطاط اخلاقی پدر یا مادری که طفل تحت حضانت اوست، صحت جسمانی و یا تربیت اخلاقی طفل در معرض خطر باشد، محکمه می‌ تواند به تقاضای اقربای طفل یا به تقاضای قیم او یا به تقاضای رئیس حوزه قضایی هر تصمیمی را که برای حضانت طفل مقتضی بداند، اتخاذ کند.

موارد ذیل از مصادیق عدم مواظبت و یا انحطاط اخلاقی هر یک از والدین است:

1. اعتیاد زیان ‌آور به الکل، مواد مخدر و قمار.
2. اشتهار به فساد اخلاق و فحشا.
3. ابتلا به بیماری‌های روانی با تشخیص پزشکی قانونی.
4. سوء استفاده از طفل یا اجبار او به ورود در مشاغل ضد اخلاقی مانند فساد و فحشا، تکدی‌ گری و قاچاق.
5. تکرار ضرب و جرح خارج از حد متعارف.

نمونه دادخواست سلب حضانت

ریاست محترم دادگاه خانواده ؛

با سلام ،

احتراما به استحضار می رسانم که اینجانب ………… فرزند …………… به شماره شناسنامه در تاریخ …………. در دفتر رسمی ازدواج و طلاق به شماره ثبت …… با آقای ………….. فرزند …………. عقد نکاح دایم نمودیم که ثمره عقد نکاح دایم و زندگی مشترک با مشارالیه ، فرزند دختر/ پسر به نام ……….. بود .

با توجه به اینکه بعد از صدور حکم طلاق / یا تعیین مسکن جداگانه به حکم دادگاه، حضانت فرزند مشترک ما با آقای ……………. تعیین گردیده است، ایشان با اعتیاد / کتک زدن خارج از حد متعارف / فساد اخلاقی / بیماری روانی / سوء استفاده از طفل صلاحیت لازم برای نگهداری فرزند را ندارد .

لذا از دادگاه محترم تقاضا دارم با توجه به موارد مصرح که دلایل اثبات آن پیوست دادخواست گردیده است، پس از احراز موارد مزبور، مراتب قانونی را به جهت صدور حکم مبنی بر سلب حضانت فرزند از آقای …………. و صدور حکم حضانت به نام اینجانب نسبت به فرزند / فرزندان، به نام ……………… را لحاظ بفرمایید.

نمونه رای سلب حضانت

به تاریخ : ۹۲/۰۱/۱۷ مرجع رسیدگی : شعبه ۲۳۶ دادگاه عمومی و حقوقی تهران  شماره دادنامه: …………….

کلاسه پرونده : ……………

خواهان : آقای …………. به نشانی ………………………………

خوانده : خانم ………… به نشانی ………………………………..

خواسته : سلب حضانت و لغو حضانت

متن رای دادگاه – سلب و لغو حضانت 

در خصوص دادخواست آقای ………… فرزند ……….. به طرفیت خانم ………… به خواسته سلب حضانت فرزند به نام ………. ۸٫۵ ساله، با عنایت به دادخواست تقدیمی و تصویر مصدق شناسنامه و فتوکپی مصدق شناسنامه بدین توضیح که خواهان اظهار داشته است با نوجه به این که از خوانده جدا شده ام فرزند مشترک با توافق به خوانده واگذار نموده ام حق ملاقات روزهای پنج شنبه و جمعه را ممانعت به عمل می آورد. دادگاه با توجه به محتویات پرونده هرچند حسب اظهار خواهان چندین بار جهت ملاقات فرزند در کلانتری محل مراجعه و کلانتری مربوطه چند بار با محکوم له درب منزل خوانده مراجعه کرده لیکن خوانده از انجام ملاقات خواهان با فرزند مشترک خودداری می نماید بنابراین دعوی خواهان را وارد تشخیص و مستندا به قسمت اخیر ماده ۱۴ قانون حمایت خانواده و ماده ۱۱۶۸ و ۱۱۶۹ قانون مدنی ضمن سلب حضانت از خوانده (مادر طفل) حضانت و نگهداری طفل مشترک را به خواهان پدر طفل صادر و اعلام می گردد. رای صادره غیابی است و ظرف بیست روز پس از ابلاغ قابل واخواهی در این دادگاه و سپس ظرف ۲۰ روز پس از ابلاغ قابل تجدیدنظرخواهی در محاکم تجدیدنظر استان تهران می باشد.

رئیس شعبه ۲۳۶ دادگاه عمومی و حقوقی

نتیجه گیری

 اگرچه در قانون معیار سنی و عددی برای تعیین حق حضانت نام برده شده اما این کافی نیست و خود قانون معیار اصلی را مصلحت کودک در نظر گرفته است.

برای مثال اگرچه تا ۷ سالگی حضانت با مادر است اما اگر دادگاه این را به مصلحت نداند می تواند حضانت را به پدر واگذار کند.

همچنین پدر و مادر می توانند در صورتی که طرف مقابل را صالح برای حضانت ندانند؛ با اثبات موارد مورد نظر که برخی از آن ها مثل اعتیاد، فساد اخلاقی، بیماری روانی و …در بالا ذکر شد از دادگاه تقاضای مزبور را بنمایند.

حضانت و دعاوی مربوط به آن در صلاحیت دادگاه خانواده می باشد.

سوالات متداول

در چه مواردی می توان از پدر یا مادر سلب حضانت کرد؟

 در مواردی که فرد صلاحیت حضانت به علل مختلف را نداشته باشد؛ می توان از دادگاه تقاضای سلب حضانت کرد.

آیا قبل از ۷ سالگی پدر می تواند عهده دار حضانت بشود؟

قبل از ۷ سالگی حضانت با مادر است اما در صورتی که وی صالح به حضانت نباشد دادگاه با توجه به مصلحت کودک حضانت را به پدر واگذار می کند.

آیا پس از فوت پدر، پدر بزرگ می تواند عهده دار حضانت بشود؟

 پس از فوت پدر حضانت با مادر است مگر آنکه پدر بزرگ عدم صلاحیت وی را ثابت کند‌.