هر یک از دادگاه در ایران صلاحیت رسیدگی به برخی دعاوی را دارند که قانون میزان صلاحیت ها را مشخص کرده است. یکی از دادگاه های فعال در ایران، دادگاه خانواده است.
لازم است که شهروندان یک کشور تا حدی با دادگاه ها و عملکردشان آشنایی نسبی داشته باشند. بخصوص دادگاه هایی که ممکن است هر کدام از ما در آن جا پرونده ای داشته باشیم.
به همین منظور در این بخش، درباره ی دادگاه خانواده و صلاحیت آن مطالبی ارائه خواهد شد.
دادگاه خانواده چیست؟
دادگاه خانواده همان طور که از نامش مشخص است وظیفه اش رسیدگی به مشکلات و امور خانواده است. اصولا همه ی دعاوی حقوقی در دادگاه عمومی رسیدگی می شود.
اما دعاوی خانواده با توجه به حساسیت و اهمیتی که دارد در دادگاه جدا رسیدگی می شود زیرا یک امر تخصصی است؛ لذا نیاز است که در دادگاهی با قضات متفاوت و متخصص در امور حقوق خانواده فعالیت داشته باشند.
دادگاه خانواده فقط می تواند به دعاوی رسیدگی کند که قانون مشخص کرده است و نمی تواند به دعاوی خارج از صلاحیش رسیدگی کند. این دادگاه به طور تخصصی به دعاوی خانواده رسیدگی می کند که در ادامه توضیح خواهیم داد.
اعضای دادگاه خانواده
دادگاه خانواده اعضای مشخصی دارد که ماده ۲ قانون حمایت خانواده در این خصوص بیان می کند:
« دادگاه خانواده با حضور رئیس یا دادرس علی البدل و قاضی مشاور زن تشکیل می گردد. قاضی مشاور باید ظرف سه روز از ختم دادرسی به طور مکتوب و مستدل در مورد موضوع دعوی اظهارنظر و مراتب را در پرونده درج کند.
قاضی انشاکننده رای باید در دادنامه به نظر قاضی مشاور اشاره و چنانچه با نظر وی مخالف باشد با ذکر دلیل نظریه وی را رد کند .
تبصره ـ قوه قضاییه موظف است حداکثر ظرف پنج سال به تأمین قاضی مشاور زن برای کلیه دادگاه های خانواده اقدام کند و در این مدت می تواند از قاضی مشاور مرد که واجد شرایط تصدی دادگاه خانواده باشد استفاده کند.»
همچنین قضات دادگاه خانواده باید متاهل باشند و حداقل چهار سال سابقه خدمات قضایی داشته باشند.
موارد صلاحیت دادگاه خانواده
دادگاه خانواده در موارد مشخصی صلاحیت رسیدگی دارد که در قانون حمایت خانواده در این خصوص تعیین تکلیف شده است.
این موارد عبارتند از:
- نامزدی و خسارات ناشی از برهم زدن آن
- نکاح دائم، موقت و اذن در نکاح
- شروط ضمن عقد نکاح
- ازدواج مجدد
- جهیزیه
- مهریه
- نفقه زوجه و اجرت المثل ایام زوجیت
- تمکین و نشوز
- طلاق، رجوع، فسخ و انفساخ نکاح، بذل مدت و انقضای آن
- حضانت و ملاقات طفل
- نسب
- رشد، حجر و رفع آن
- ولایت قهری، قیمومت، امور مربوط به ناظر و امین اموال محجوران و وصایت در امور مربوط به آنان
- نفقه اقارب
- امور راجع به غایب مفقود الاثر
- سرپرستی کودکان بی سرپرست
- اهدای جنین
- تغییر جنسیت
لازم به ذکر است ایرانیان زرتشتی، کلیمی و مسیحی تنها اقلیت های دینی شناخته می شوند که در حدود قانون در انجام مراسم دینی خود آزادند و در احوال شخصیه و تعلیمات دینی بر طبق آیین خود عمل می کنند.
به همین منظور در خصوص دعاوی طلاق و نکاح و سایر موارد امور خانواده درباره ی ایرانیان غیر شیعه طبق مقررات دین آن ها عمل می شود.
صلاحیت رسیدگی به دعاوی خانوادگی زوجین مقیم خارج از کشور
- در صورتی که زن یا شوهر مقیم خارج از کشور باشد، دادگاه محل اقامت فردی که در ایران اقامت دارد صالح به رسیدگی است.
- اگر زن و شوهر هر دو مقیم خارج از کشور باشند ولی یکی از آنان در ایران به طور موقت سکونت داشته باشد، دادگاه محل سکونت فردی که در ایران است صالح به رسیدگی است.
- در صورتی که هم زن و هم شوهر در ایران سکونت موقت داشته باشند، دادگاه محل سکونت موقت زن صالح به رسیدگی است.
- هر گاه هیچ یک از زوجین در ایران سکونت نداشته باشند، دادگاه شهرستان تهران صالح به رسیدگی است. مگر اینکه زوجین برای اقامه دعوی در محل دیگر توافق کنند.
- هر گاه ایرانیان مقیم خارج از کشور امور و دعاوی خانوادگی خود را در محاکم و مراجع صلاحیتدار محل اقامت خویش مطرح کنند، احکام این محاکم یا مراجع در ایران اجراء نمی شود مگر آنکه دادگاه صلاحیتدار ایرانی این احکام را بررسی و حکم تنفیذی صادر کند.
- ثبت طلاق ایرانیان مقیم خارج از کشور در کنسولگری های جمهوری اسلامی به درخواست کتبی زن و شوهر یا شوهر با گواهی اجرای صیغه طلاق توسط اشخاص صلاحیتدار که با پیشنهاد وزارت امور خارجه و تصویب رئیس قوه قضائیه به کنسولگری ها معرفی می شوند امکانپذیر است.
همچنین در طلاق بائن زوجه می تواند طلاق خود را با درخواست و ارائه گواهی اجرای صیغه صلاق توسط افراد اشخاص صلاحیتدار فوق در کنسولگری ثبت نماید.
مراکز مشاوره خانواده
به جهت کاهش طلاق و حل اختلافات خانوادگی بین زوجین، مراکز مشاوره ای تاسیس شده است که در کنار دادگاه خانواده به فعالیت خود ادامه می دهد.
زوجین پیش از طلاق به این مراکز ارجاع می شوند تا با یک مشاور در خصوص مشکلات خود صحبت نمایند تا اختلافات خود را حل کنند.
سپس در صورت حل نشدن اختلافات وارد مرحله دادگاه خانواده می شوند. زوجین پیش از مراحل دادگاه موظف اند در جلسات مشاوره شرکت نمایند.
اعضای این مرکز مشاوره طبق ماده ۱۷ قانون حمایت خانواده:
«اعضای مراکز مشاوره خانواده از کارشناسان رشته های مختلف مانند مطالعات خانواده، مشاوره، روان پزشکی، روانشناسی، مددکاری اجتماعی، حقوق و فقه و مبانی حقوق اسلامی انتخاب می شوند و حداقل نصف اعضای هر مرکز باید از بانوان متأهل واجد شرایط باشند.»
مشاوره با گروه وکلای سنا
گروه وکلای سنا متشک از وکلایی است که دارای تخصص های مختل هستند و به واسطه علم و تخصصی که دارند، در پرونده های مربوط به حوزه تخصص خود از تجربه کافی برخوردارند.
یکی از این حوزه ها وکالت در امور خانواده است. شما می توانید در صورت وجود مشکل در حوزه طلاق، حضانت، نفقه و … با وکلای ما مشاوره نمایید.
مشاوره با وکلای سنا به صورت تلفنی، متنی و حضوری امکان پذیر است. لطفا جهت کسب اطلاعات بیشتر به سایت گروه وکلای سنا مراجعه فرمایید و با با شماره ۰۲۱-۸۸۴۱۰۰۵۷ تماس حاصل نمایید.
نتیجه گیری
دادگاه خانواده، یک دادگاه تخصصی است که فقط صلاحیت رسیدگی به امور خانواده را دارد که محدوده این صلاحیت در قانون مشخص شده است.
این دادگاه به واسطه حساسیتی که دارد از قضات متفاوت است که شرایط ویژه ایم مثل شرط تاهل و حداقل چهار سال سابقه کار قضایی را دارند.
لازم به ذکر است به جهت کاهش آمار طلاق و حل مشکلات و اختلافات زوجین در کنار دادگاه خانواده یک مرکز مشاوره وجود دارد که زوجین پیش از طلاق جلسات مشاوره را شرکت می کنند تا بتوانند مشکلات خود را پیش از طلاق به کمک مشاور حل نمایند.
سوالات متداول
اگر دعاوی خانواده در دادگاه دیگر مطرح شود تکلیف چیست؟
در این صورت دادگاه باید قرار عدم صلاحیت صادر نماید و پرونده را به دادگاه خانواده ارجاع دهد.
رسیدگی در دادگاه خانواده به چه صورت است؟
رسیدگی در دادگاه خانواده با تقدیم دادخواست شروع می شود و بدون رعایت تشریفات آیین دادرسی مدنی انجام می گیرد.
چه کسانی در دادگاه خانواده از پرداخت هزینه دادرسی معاف اند؟
افراد تحت پوشش کمیته امداد امام خمینی (ره) و مددجویان سازمان بهزیستی کشور از پرداخت هزینه دادرسی معاف می باشند.
