در مواردی پیش می آید که زن یا شوهر به دلایلی قصد می کنند در نبود دیگری و بدون حضور وی در دادگاه طلاق بگیرند. از جمله به دلیل عدم دسترسی به دیگری و یا غیبت طولانی مدت و یا در سفر بودن، زندانی بودن هرکدام و… بدیهیست حکمی که در اثر طلاق غیابی صادر می شود، یک رأی غیابی می باشد و بنابراین مانند همه آراء غیابی است.
اما سوال اینجاست که زن یا شوهر در چه صورت می توانند تقاضای طلاق غیابی نمایند؟ و در چه صورتی تقاضای آنها پذیرفته می شود؟ چه مراحلی را باید طی کنند؟ تکلیف مهریه و حقوق مالی زن در طلاق غیابی چه می شود؟ و سوالات دیگر که در این مقاله به آن هاخواهیم پرداخت. ابتدا توضیحی مختصر راجع به طلاق غیابی ارائه می دهیم و سپس به بررسی سایر مسائل آن می پردازیم.
طلاق غیابی در حقوق ما به چه معناست؟
هنگامی که جلسه دادگاه در خصوص طلاق زن یا شوهر، بدون حضور دیگری تشکیل می شود و رأی دادگاه نیز، در غیاب شخصی که تقاضای طلاق از وی شده است صادر شود، طلاق غیابی صورت می گیرد.
از لحاظ حقوقی، هنگامی که ابلاغیه دادگاه در خصوص حضور در جلسه دادرسی، به دست وی نرسیده و یا او آن را به هر دلیلی دریافت نکرده باشد و در جلسه دادرسی، حاضر نشده و دادخواستی نیز ارسال نکرده باشد، به موجب ماده ۶۸ قانون آیین دادرسی مدنی، حکم طلاقی که صادر می شود غیابی نام دارد.
این رأی نیز مانند تمام آراء غیابی، قابل واخواهی ( اعتراض ) ظرف ۲۰ روز در همان شعبه دادگاه است و زن یا شوهری که رأی طلاق غیابی علیه او صادر شده است می تواند در ظرف مدت ۲۰ به دادگاه اعتراض ( واخواهی) نمایند.
در ادامه به شرایط گرفتن طلاق غیابی می پردازیم.
شرایط طلاق غیابی در نظام حقوقی ما
اصولا در هر دعوایی که در دادگاه مطرح می شود از جمله دعوای طلاق، هم شخص مدعی( خواهان ) و هم کسی که علیهش ادعایی شده ( خوانده ) میبایست در روند رسیدگی حاضر شوند؛ ولی به طور استثنایی در شرایطی می توان درخواست طلاق را به طور غیابی مطرح کرد. ولی اینکه در چه صورتی می توان در نبود همسر خود، از دادگاه درخواست طلاق نمود، در حالتی که زن درخواست می دهد و زمانی که مرد درخواست طلاق غیابی می دهد متفاوت است.
بنابراین ابتدا شرایطی را که به موجب آن، مرد می تواند درخواست طلاق غیابی را مطرح کند، توضیح می دهیم و سپس به شرایط درخواست طلاق از سوی زن می پردازیم.
شرایط طلاق غیابی توسط مرد
به موجب قانون مدنی، مرد حق طلاق دارد و در صورتی که بخواهد از این حقش استفاده کند، بایستی دادخواست خود را به دادگاه تقدیم کند. دادگاه حتی بدون حضور زن نیز می تواند حکم طلاق را صادر نماید. بنابراین طلاق از سوی مرد، می تواند به صورت غیابی نیز داده شود ولی جاری شدن صیغه طلاق و ثبت آن نیازمند حضور زن و همچنین پرداخت حقوق مالی وی از قبیل نفقه، مهریه و اجرت المثل می باشد.
در مقابل، شوهر نیاز چنانچه مدعی باشد که نمیتواند حقوق مالی زن را پرداخت نماید می بایست به دادگاه دادخواست اعسار (ناتوانی از پرداخت دین) دهد که دادگاه نیز پس از بررسی حسب مورد با دادخواست وی موافقت یا مخالفت می کند. در صورت موافقت معمولا مهریه را قسط بندی می نماید.
شرایط طلاق غیابی زن از شوهر
زن در صورتی می تواند به صورت غیابی طلاق بگیرد که اولا با داشتن دلایل کافی برای طلاق که در ادامه توضیح خواهیم داد، به دادگاه مراجعه نماید و دادگاه دادخواست طلاق را به مرد ابلاغ نماید ولی مرد در دادگاه حاضر نشود و لایحه ای هم نفرستد و اخطاریه دادگاه نیز به او ابلاغ واقعی نشده باشد.
حال چنانچه دادگاه حکم طلاق صادر نماید، این حکم غیابی می باشد. اما پرسش اینست که زن در چه شرایطی و با کدام دلایل می تواند از دادگاه درخواست طلاق غیابی نماید؟
مواردی که زن می تواند به استناد آن ها درخواست طلاق غیابی دهد به قرار زیر می باشند
- غیبت و مفقود شدن مرد: به موجب ماده (۱۰۲۹ ) قانون مدنی، در صورتی که شوهر به مدت ۴ سال غایب باشد به نحوی که هیچ خبری از او در دست نباشد و تاریخ بازگشت او نیز مشخص نباشد ( غایب مفقودالاثر) زن، می تواند از دادگاه طلاق خود را به صورت غیابی درخواست نماید.ولی از آنجایی که چهار سال مدت بسیار طولانی می باشد و ممکن است زن بخواهد زودتر طلاق خود را بگیرد، لذا قانونگذار شرایطی را فراهم کرده که زن در صورت غیبت شش ماهه شوهر نیز بتواند درخواست طلاق دهد. برای همین در شروط چاپی عقد نامه مقرر نموده که چنانچه مرد به مدت شش ماه منزل را ترک کند، زن می تواند به صورت غیابی طلاق بگیردالبته به شرطی که مرد این شرط را پذیرفته و امضاء کرده باشد.
- وکالت در طلاق: همچنین در صورتی که زن، وکالت در طلاق و یا اصطلاحا حق طلاق داشته باشد و مرد نیز آن را پذیرفته باشد، می تواند بدون حضور شوهر، به صورت غیابی از دادگاه درخواست طلاق نماید. البته این طلاق، از نظر حقوقی، غیابی محسوب نمی شود چرا که زن وکیل شوهر در طلاق محسوب می شود و در صورت حضور وکیل نیز، طلاق غیابی معنا ندارد.
- عسر و حرج (سختی و تنگنا): به موجب ماده ۱۱۳۰ قانون مدنی، زن چنانچه ادامه زندگی مشترک برایش موجب عسر و حرج باشد، می‌تواند با مراجعه به دادگاه تقاضای طلاق نماید. اگر عسر و حرج در دادگاه اثبات شود، دادگاه می‌تواند شوهر را مجبور کند به طلاق زن اما چنانچه اجبار ممکن نباشد، زن با اجازه دادگاه می توان طلاق بگیرد. منظور از عسر و حرج در این ماده وضعیتی است که زندگی را برای زن با سختی و دشواری همراه کند و تحمل آن برایش سخت باشد؛ از جمله محکومیت به حبس به مدت ۵ سال یا بیشتر، اعتیاد شوهر به مواد مخدر، آزار و اذیت و بداخلاقی دایمی شوهر نسبت به زن به‌نحوی که نتواند تحمل کند. در این حالت نیز چنانچه رای دادگاه بدون حضور شوهر و فرستادن لایحه از سوی او باشد غیابی است.
تکلیف طلاق در صورت بازگشت مرد
پس از صدور حکم طلاق، زن باید عده نگه دارد؛ یعنی به مدت چهار ماه و ده روز از ازدواج مجدد خودداری نماید. اگر در این مدت شوهر غائب بازگردد، می‌تواند، به همسر خود رجوع کرده و به زندگی زناشویی ادامه دهد اما چنانچه پس از سپری شدن مدت عده بازگردد، دیگر چنین حقی نسبت به همسر سابق خود نخواهد داشت.
از لحاظ مراحل طلاق از شوهر غایب مفقود نیز، کافیست زن در دادخواست طلاق به علت عدم اطلاع او از نشانی شوهرش، او را مجهول‌المکان معرفی نماید.