اعسار به معنای سختی است و حالت و وضعیتی است که شخص در حال حاضر توانایی پرداخت وجهی را به عنوان هزینه دادرسی ندارد. در این حال با اثبات این امر خواهان دعوا لازم نیست فعلا هزینه دادرسی را بپردازد یا از پرداخت بخشی از آن توسط قاضی دادگاه معاف می شود.
البته لازم به ذکر است اعسار فقط محدود به هزینه دادرسی نیست و در صورتی که شخصی به موجب حکم قطعی محکوم به پرداخت مبلغی شود و توانایی پرداخت آن را نداشته باشد می تواند از دادگاه صادرکننده حکم قطعی تقاضا نماید تا با توجه به وضعیت وی تصمیم گیری شود.
چگونگی طرح اعسار از هزینه دادرسی و شهادت شهود
شخصی که قصد شروع یک دعوا را علیه یک شخص یا نهادی دارد می تواند همزمان با طرح دعوای اصلی یا جدای از دادخواست یا شکوائیه اصلی دادخواست اعسار خود را ثبت نماید.
ذکر این موضوع ضروری است که الزاما می بایست دو نفر به غیر از بستگان خواهان اعسار می بایست به این موضوع شهادت دهند که خواهان اعسار از هزینه دادرسی توانایی پرداخت هزینه دادرسی را ندارد که این شهادت به صورت کتبی در برگه ای ،ضمیمه ی دادخواست اعسار می شود.
برای ثبت دادخواست اعسار اشخاص می توانند به دادگاهی صلاحیت رسیدگی به دعوا را دارد (برای مثال در دعوای موضوع مال غیرمنقول، دادگاه صالح، دادگاه محل وقوع مال غیرمنقول می باشد) مراجعه و دادخواست را ثبت نمایند.
همچنین می تواند با مراجعه به شعبات دفاتر خدمات قضایی نسبت به ثبت دادخواست اعسار اقدام نماید.
بیشتر بخوانید: نمونه دادخواست اعسار
طریقه رسیدگی به دعوای اعسار از هزینه دادرسی
پس از ثبت دادخواست اعسار موضوع جهت تعیین تکلیف و اظهارنظر به قاضی ارجاع می شود. قاضی پرونده با توجه به محتویات پرونده اگر لازم بداند می تواند شهود را برای ادای شهادت یا اخذ توضیحات احضار نماید.
همچنین طرف مقابل دعوای اصلی، یعنی کسی که پس از رسیدگی به دعوای اعسار قرار است علیه او طرح دعوا صورت بگیرد می تواند در جلسه رسیدگی به اعسار خواهان دعوای اعسار حاضرشده یا حتی با ارائه دلایلی اعتراض یا اظهارنظر نماید.
در نهایت تصمیم گیری با قاضی رسیدگی کننده بوده که می تواند حکم به اعسار یا رد دعوای اعسار نماید.
اوصاف اعسار از پرداخت هزینه دادرسی
جدای از مهم ترین اثر دعوای اعسار که به آن مفصل پرداخته شد، اثبات اعسار برای خواهان دعوای اعسار دارای اثر دیگری نیز می باشد که آن حق دارا شدن وکیل و معافیت موقت از پرداخت حق الوکاله آن می باشد.
طبیعتا حضور یک وکیل در دعوا ،کمک های شایانی را به جهت اثبات ادعا و حق به شخص یا اشخاص می نماید و شخصی که حکم اعسار آن صادر شده است می تواند از این امتیاز بهره مند شود.
برای آگاه بیشتر در این باره این نکته را باید ذکر کرد که:
خواهان دعوا جدای از درخواست اعسار و بهره مندی از وکیل بدون پرداخت حق الوکاله، می تواند با مراجعه به اداره معاضدت کانون وکلای دادگستری یا مرکز وکلای قوه قضاییه درخواست وکیل معاضدتی نماید.
نهادهای مذکور همانند دادگاه اگر تشخیص دهند که شخص توانایی پرداخت هزینه وکیل را دارا نمی باشد اقدام به تعیین وکیلی برای وی می نمایند.
نمونه فرم استشهادیه اعسار
بدین وسیله از کسانی که علم و اطلاع دارند اینجانب ………………… فرزند ……….. به شماره شناسنامه…… صادره از ………………………… شماره ملی …………………………………….. با شغل…………… به نشانی: …………………. که وسیله امرار و معاش من …………. می باشد به دلیل عدم تمکن مالی و نداشتن دارایی کافی قادر به پرداخت یک جای
هزینه دادرسی، به مبلغ …………… ریال نمی باشم. لذا استدعا دارد مراتب فوق را با تکمیل فرم ذیل گواهی نمایند.
امضاء خواهان اعسار
گواه اول:
اینجانب …………… فرزند ………… به شماره شناسنامه…………… صادره از ……………… شماره ملی……… به نشانی……………………….که از طریق …………………………. از وضعیت مالی و زندگانی خواهان اعسار مطلع بوده و با التزام به راستگویی و در نظر گرفتن خداوند متعال مراتب فوق را گواهی می نمایم.
امضاء گواه اول
گواه دوم:
اینجانب ………. فرزند ……………………. به شماره شناسنامه ……………. صادره از ……………… شماره ملی……….. به نشانی: ……………که از طریق ………………………….. از وضعیت مالی و زندگانی خواهان اعسار مطلع بوده و با التزام به راستگویی و در نظر گرفتن خداوند متعال مراتب فوق را گواهی می نمایم.
امضاء گواه دوم
نتیجه گیری
در پایان و به عنوان نتیجه گیری کلی از آنچه که بیان شد. در اکثر موارد شخصی که قصد طرح و شروع یک دعوا را دارد توانایی پرداخت کامل یا بخشی از هزینه دادرسی را ندارد و شایسته نیست به این خاطر از حق خود باز بماند که همانطور که اشاره شد می تواند تحت شرایطی دعوای اعسار از هزینه دادرسی مطرح نماید و دادگاه رسیدگی کنند می تواند او را از از تمام یا بخشی از هزینه دادرسی معاف نماید.
همچنین می تواند از حضور یک وکیل دادگستری در دعوای خود بهره مند گردد.
سوالات متداول
پس از صدور حکم اعسار از سوی دادگاه، اگر خواهان دعوا فوت کند آیا وراث وی می توانند از این حق استفاده نمایند و دعوا را ادامه دهند؟
خیر؛ در دعوای اعسار شخصیت خواهان مهم و ملاک است و بافوت وی حکم اعسار بلا اثر خواهد بود.
اگر شرکت تجاری در پرداخت هزینه دادرسی توانایی پرداخت نداشته باشد می تواند دادخواست اعسار مطرح نماید؟
خیر؛ اعسار مختص افراد حقیقی بوده و اشخاص حقوقی و تجار می بایست درخواست ورشکستگی بدهند.
