اعسار از پرداخت محکوم به + اعسار در قانون

اعسار از پرداخت محکوم به بدین معناست که شخصی در دادگاه به پرداخت بدهی یا مال به کسی محکوم شده است اما از تادیه و ادای آن ناتوان است و به عبارتی مالی ندارد که بتواند دین خود را ادا کند اینجاست که باید دادخواست اعسار به دادگاه تقدیم کند تا در مواردی از حبس وی جلوگیری شود.

در اینجا قصد داریم از اعسار محکوم به، به طور کلی سخن بگوییم، چه در مورد مهریه، نفقه یا هر دین دیگری.

اعسار چیست؟

اعسار در لغت به معنی تنگدستی و نداری است برگرفته از واژه عسر به معنای سختی و کسی که ندار باشد را معسر می نامند.

معسر یا شخصی که در حالت اعسار می باشد در اصطلاح حقوقی عبارت است از کسی که:

دچار ناتوانی مالی و نداری ست که همانطور گفتیم این شخص ندار را معسر می نامند.

تعریف معسر طبق قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی

همچنین طبق ماده ۶ قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی معسر کسی است که:

ماده ۶ – معسر کسی است که به دلیل نداشتن مالی به جز مستثنیات دین، قادر به تادیه دیون خود نباشد.

تبصره – عدم قابلیت دسترسی به مال در حکم نداشتن مال است. اثبات عدم قابلیت دسترسی به مال بر عهده مدیون است.

در چه مواردی درخواست اعسار ممکن است؟

هر آنچه که متضمن محکومیت یک فرد به پرداخت وجه نقد یا دادن مالی به دیگری باشد می تواند موضوع دعوای اعسار واقع شود.

یعنی فرد در هل محکومیت مالی که دارد می تواند دعوای اعسار اقامه کند.

مثل محکومیت به پرداخت مهریه،  به پرداخت طلب و…

جریان حکم محکومیت تا دادخواست اعسار

از وقتی حکم محکومیت و سپس اجراییه صادر شود اموال  محکوم علیه توقیف می شود و از محل آن طلب طلبکار پرداخت می شود که این طلبکار ممکن است زن باشد برای مهریه خود.

اگر بدهکار به آنچه محکوم شده یا محکوم به عین معینی مثل خانه یا ماشین باشد همان از وی گرفته می شود اما اگر تلف شده باشد از دیگر اموال وی وصول می شود.

حال برای این که طلب فرد وصول شود ابلاغیه ای به محکوم علیه ابلاغ می سود و در آن ۱۰ روز به وی فرصت می دهند که بدهی و دین خود را پرداخت کند یا اینکه ترتیبی برای پرداخت آن در نظر بگیرد یا اینکه رضایت طلبکار را جلب کند و اگر این کار را نکند یعنی دین را پرداخت نکند ۳۰ روز فرصت دارد به دادگاه درخواست اعسار تقدیم کند.

اگر ظرف ۳۰ روز از زمانی که به وی ابلاغ شده دعوای اعسار اقامه نشود به درخواست محکوم له حبس می شود.

نکته دیگر اینکه اگر ظرف آن ۳۰ روز درخواست اعسار بدهد اما این درخواست رد شود به صورت قطعی یا اینکه اصلا خود وی درخواست را پس بگیرد اینجا باز هم حبس می شود.

پس اگر دعوای اعسار وی در دادگاه نخستین یا بدوی رد شود تا وقتی مهلت تجدید نظر سپری  نشده وی حبس نمی شود چون طبق نص قانون رد باید قطعی باشد.

درخواست اعسار خارج از مهلت مقرر

در تبصره یک ماده ۳ این امر پیش بینی شده که در این صورت یا محکوم له رضایت می دهد می دهد از حبس آزاد می شود یا این که تا تعیین تکلیف اعسار باید وثیقه ای یا تامینی بسپارد تا آزاد شود.

در صورتی که وثیقه یا کفیل پذیرفته شود و فرد از حبس آزاد شود اگر دعوای اعسار وی به نتیجه برسد که طبق آن دادگاه تقسیط می کند یا مهلت می دهد.

اما اگر فرد در دعوای اعسار شکست بخورد به کفیل وی یا وثیقه گذار ابلاغ  می شود که محکوم علیه را تسلیم کنند اگر ظرف ۲۰ روز تسلیم نشد از محل  آن وثیقه یا وجه الکفاله محکوم به یعنی بدهی و سایز هزینه ها برداشت می شود پس از انجام تشریفات.

تبصره ۱ – چنانچه محکوم علیه خارج از مهلت مقرر در این ماده، ضمن ارائه صورت کلیه اموال خود، دعوای اعسار خود را اقامه کند، هرگاه محکوم له آزادی وی را بدون اخذ تأمین بپذیرد یا محکوم علیه به تشخیص دادگاه کفیل یا وثیقه معتبر و معادل محکوم به ارائه نماید، دادگاه با صدور قرار قبولی وثیقه یا کفیل تا روشن شدن وضعیت اعسار از حبس محکوم علیه خودداری و در صورت حبس، او را آزاد می‌کند.

در صورت ردّ دعوای اعسار به موجب حکم قطعی، به کفیل یا وثیقه گذار ابلاغ می‌شود که ظرف مهلت بیست روز پس از ابلاغ واقعی نسبت به تسلیم محکوم علیه اقدام کند.

در صورت عدم تسلیم ظرف مهلت مذکور حسب مورد به دستور دادستان یا رئیس دادگاهی که حکم تحت نظر آن اجرا می‌شود نسبت به استیفای محکوم به و هزینه‌های اجرایی از محل وثیقه یا وجه‌ الکفاله اقدام می‌شود.

در این مورد دستور دادگاه ظرف مهلت ده روز پس از ابلاغ واقعی قابل اعتراض در دادگاه تجدیدنظر است.

نحوه صدور قرارهای تأمینی مزبور، مقررات اعتراض نسبت به دستور دادستان و سایر مقررات مربوط به این دستورها تابع قانون آیین دادرسی کیفری است.

اثبات اعسار به عهده کیست؟

اثبات اعسار در قانون جدید حالت های مختلفی دارد اگر بدهی محکوم علیه ناشی از قرارداد بوده برای مثال اگر فرد ماشینی را خریده و ثمن آن را نپرداخته پون اینجا دین وی عوض داشته است دارای تمکن مالی فرض می شود و خلاف آن را باید ثابت کند.

همچنین اگر از قبل وضعیت وی به گونه ای بوده که دارایی داشته است بازهم باید خلاف آن را اثبات کند با شهادت شهود و صورت اموال خود.

طبق ماده ۷ قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی  اگر دین در عوض مالی نبوده است.

برای مثال فرد با ماشین خسارت به دیگری وارد کرده است و وضعیت سابق وی هم دلالت بر تمکن مالی دی نمی کند این خوانده دعوای اعسار یا محکوم له است که باید توانایی مالی وی را ثابت کند.

ماده ۷ – در مواردی که وضعیت سابق مدیون دلالت بر ملائت وی داشته یا مدیون در عوض دین، مالی دریافت کرده یا به هر نحو تحصیل مال کرده باشد اثبات اعسار بر عهده اوست، مگر اینکه ثابت کند آن مال تلف حقیقی یا حکمی شده است در این صورت و نیز در مواردی که مدیون در عوض دین، مالی دریافت نکرده یا تحصیل نکرده باشد هرگاه خوانده دعوای اعسار نتواند ملائت فعلی یا سابق او را ثابت کند یا ملائت فعلی یا سابق او نزد قاضی محرز نباشد ادعای اعسار با سوگند مدیون مطابق تشریفات مقرر در قانون آئین دادرسی مدنی پذیرفته می‌شود.

مدارک لازم برای اثبات اعسار

 در مواردی که بار اثبات بر عهده مدیون می باشد لازم است ریز صورت اموال خود را به دادگاه تسلیم کند و حساب های بانکی و… را هم ارائه کند.

برای استناد به شهادت شهود هم باید به صورت کتبی باشد.

ماده ۸ اینگونه مقرر می کند که:

ماده ۸ – مدعی اعسار باید صورت کلیه اموال خود شامل تعداد یا مقدار و قیمت کلیه اموال منقول و غیرمنقول، به طور مشروح، مشتمل بر میزان وجوه نقدی که وی به هر عنوان نزد بانک‌ها و یا مؤسسات مالی و اعتباری ایرانی و خارجی دارد، به همراه مشخصات دقیق حساب‌های مذکور و نیز کلیه اموالی که او به هر نحو نزد اشخاص ثالث دارد و کلیه مطالبات او از اشخاص ثالث و نیز فهرست نقل و انتقالات و هر نوع تغییر دیگر در اموال مذکور از زمان یک سال قبل از طرح دعوای اعسار به بعد را ضمیمه دادخواست اعسار خود کند. در مواردی که بار اثبات اعسار بر عهده مدیون است و نیز در مواردی که سابقه ملائت او اثبات شده باشد هرگاه مدیون بخواهد ادعای خود را با شهادت شهود ثابت کند باید شهادت‌نامه کتبی حداقل دو شاهد را به مدتی که بتوانند نسبت به وضعیت معیشت فرد اطلاع کافی داشته باشند به دادخواست اعسار خود ضمیمه نماید. شهادت‌نامه مذکور باید علاوه بر هویت و اقامتگاه شاهد، متضمن منشأ اطلاعات و موارد مندرج در ماده (۹) این قانون باشد.

شاهد دعوای اعسار چه مواردی را باید بگوید؟

مطابق ماده ۹:

شاهد باید علاوه بر هویت، شغل، میزان درآمد و نحوه قانونی امرار معاشِ مدعی اعسار، به این امر تصریح کند که با مدیون به مدتی که بتواند نسبت به وضعیت معیشت وی اطلاع کافی داشته باشد، معاشرت داشته و او افزون بر مستثنیات دین هیچ مال قابل دسترسی ندارد که بتواند به وسیله آن دین خود را بپردازد.

سرانجام دعوای اعسار

اگر فرد در مقابل حکم محکومیت صادر شده دعوای اعسار اقامه کند و بتواند آن را ثابت کند در مواردی دادگاه حسب مورد یا مهلت می دهد یا اینکه بدهی را قسط بندی می کند ماده ۱۱ قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی گویای همین امر می باشد.

ماده ۱۱ – در صورت ثبوت اعسار، چنانچه مدیون متمکن از پرداخت به نحو اقساط شناخته شود، دادگاه ضمن صدور حکم اعسار ‌با ملاحظه وضعیت او مهلت مناسبی برای پرداخت می‌دهد یا حکم تقسیط بدهی را صادر می‌کند.

در تعیین اقساط باید میزان درآمد مدیون و معیشت ضروری او لحاظ شده و به نحوی باشد که او توانایی پرداخت آن را داشته باشد.

نمونه دادخواست اعسار از محکوم به

مشخصات	نام	نام خانوادگی	نام پدر	شغل	نشانی
خواهان	…..	………	……	……..	…………………
خوانده	……	………	……	……..	…………………
وکیل یا نماینده	…..	………			…………………
تعیین خواسته	تقاضای صدور حکم اعسار از پرداخت محکوم به از دادنامه شماره ۹۲۰۷ مورخ ۹۳/ ۵ / ۲ شعبه ۱۲۹ دادگاه عمومی باهنر تهران که برای آن به شماره – پرونده اجراییه تشکیل گردیده است.
دلایل	کپی مصدق: ۱۔ ثانی دادخواست ۲- استشهادیه محلی ۳- شهادت شهود ۴- دادنامه ۵-برگ اجرائیه
ریاست محترم مجتمع قضایی سلام علیکم احتراما به استحضار می رساند اینجانب … که به موجب دادنامه شماره ۹۲۰۹۹۷ مورخ ۹۲/ ۵ / ۲ صادره از شعبه ۱۲۹ دادگاه عمومی باهنر محکوم به پرداخت مبلغ شصت میلیون تومان به علاوه خسارت تأخیر تادیه آن شده اند و با وجود اعتراض به این دادنامه شعبه… دادگاه تجدیدنظر طی دادنامه شماره ۹۳۰۹۹۷۰ تأیید نموده است. نظر به اینکه اینجانب خانه دار بوده و توانایی عالی برای پرداخت یک دفعه ای محکوم به مقرر را ندارم و هیچ درآمد یا مال و اموالی هم نداشته تا از طریق آنها توان پرداخت محکوم به برای اینجانب محیا کرده و در حال حاضر نیز یکی از فرزندانم مشغول تحصیل در مقطع کارشناسی در شهر دیگر و نیازمند هزینه های گزافی است. و همسرم نیر کارگری بیش نیست و با وضعیت موجود ایشان نیز بیکار بوده که این موضوع از طریق شهادت شهود چهار نفر عادل و آشنا به مورد زندگی اینجانب گواهی گردیده که پیوست دادخواست است. على هذا نظر به مراتب فوق از محضر دادگاه محترم تقاضای صدور حکم اعسار به تقسیط برای پرداخت محکوم به مورد استدعاست.

 

نتیجه گیری

اعسار از محکوم به، به مفهوم ادعای نداری و تنگدستی از پرداخت حکم به بدهکاری محکوم علیه نشات می گیرد.

در اینجا فرد پیروز دادگاه در صورتی که محکوم علیه در زمان مقرر نتواند بدهی را تادیه کند می تواند او را حبس کند مگر آنکه با اقامه دعوای اعسار از خود دفاع کند.

دعوای اعسار در صورت احراز نداری محکوم علیه منجر به تقسیط یا اعطای مهلت به فرد بدهکار می شود.

سوالات متداول

دادخواست اعسار به کجا باید تقدیم شود؟

 دادخواست اعسار به دادگاه صادر کننده حکم نخستین تقدیم می شود و در صورتی که اصل دعوا در شورای حل اختلاف بوده دادخواست مزبور باید به شورا تقدیم شود.

آیا دعوای اعسار قابل تجدید نظر است؟

 دعوای اعسار غیر مالی به حساب می آید و به هر شکلی قابل تجدید نظر است.

نتیجه دعوای اعسار چیست؟

 در صورت اثبات اعسار دادگاه برای پرداخت  بدهی مورد حکم یا مهلت اعطا میکند یا اینکه تقسیط می کند.