واژه فورس به معنای نیرو و قدرت و واژه ماژور هم به معنای بزرگ است و در اصطلاح به حادثه و اتفاقی گفته می شود که به دلیل نیرومند بودن دفع کردن آن خارج از توان فرد است.
قوه قاهره هم همین معنا را می رساند. قوه به معنای قدرت و قاهره به معنای قهری و غیر ارادی است.
اما قوه قاهره در کجا ها کاربرد دارد و کجا ها مورد استناد قرار می گیرد در ادامه به این موضوع خواهیم پرداخت.
قوه قاهره چیست؟
قوه قاهره حادثه ای است که آنچنان غیر ارادی و غیر قابل پیش بینی است که انسان نمی تواند آن را از خود دور کند؛ به همین دلیل اگر تعهدی را در قراردادی بر عهده گرفته باشد و به دلیل قوه قاهره نتواند آن را اجرا کند، قانون او را مسئول جبران خسارت نمی داند.
مثل سیل، زلزله، جنگ ، حریق، سکته زدن فرد و…
قوه قاهره کاربرد های دیگری هم دارد که معادل همان عذر موجه است.
قوه قاهره چه زمانی باعث رفع مسئولیت می شود؟
گفتیم که کاربرد قوه قاهره در کجاست. اما مسئله این است که چه شرایطی باید موجود باشد که قوه قاهره باعث رفع مسئولیت شود؟
- باید گفت یکی از شرایط این است که این حادثه خارج از اراده فرد باشد؛ مثل سیل و زلزله و سکته و…
- نکته دیگر این که حادثه مزبور باید غیر قابل پیش بینی باشد برای مثال اگر اخبار، از قبل هشدار داده باشد که جاده ها چند روز آینده برف سنگینی خواهد داشت؛ اینجا دیگر قوه قاهره نیست.
- شرط دیگر این است که شخص متعهد که باید تعهدی را اجرا کند نتواند آن حادثه را دفع و یا رفع کند. برای مثال اگر از مسیری که می رود پل ارتباطی خراب شده است او باید مسیر و جاده ای دیگر را پیدا کند (مثلا اگر تعهدش رساندن یک بار باشد).
قوه قاهره و پیش بینی آن در قرارداد
تکلیف بسیاری از موارد را در صورت بوجود آمدن قوه قاهره می توان در قرارداد تعیین کرد و از پیچیدگی های بعدی جلوگیری کرد.
لذا تنظیم قرارداد می تواند بسیار حائز اهمیت باشد برای این کار و پیش بینی تمام موارد از جمله فورس ماژور می توانید از مشاوران و وکلای گروه وکلای سنا برای تنظیم قرارداد کمک بگیرید.
- برای مثال می توان توافق کرد که حتی اگر قوه قاره هم باشد و فرد تعهد خود را اجرا نکند باید مسئولیت جبران خسارت را بر عهده بگیرد که این توافقی صحیح است و حتی در صورت رخ دادن فورس ماژور، باز هم فرد باید جبران خسارت کند.
- نکته دیگر این که می توان در قرارداد پیش بینی کرد که در این صورت تکلیف قرارداد چیست آیا منفسخ می شود یا اینکه تمدید می شود و یا این که برای مدتی به تعلیق می افتد و…
- همچنین می توان برخی موارد را از شمول قوه قاهره به وسیله قرارداد کم کرد یا اینکه اضافه کرد. برای مثال نوشته شود که برف سنگین قوه قاهره نباشد یا اینکه زلزله قوه قاهره نباشد این موارد در قرارداد طرفین و بین خودشان معتبر است.
- همچنین نوسانات و تورم گاهی آنقدر زیاد است که قوه قاهره محسوب می شود. در اینجا می توان هم شرط کرد که این مورد قوه قاهره نباشد و هم می توان تاکید کرد که این مورد قوه قاهره خواهد بود.
تاثیر قوه قاهره بر وجه التزام
مسئله این است که آیا اگر در ضمن قرارداد برای انجام ندادن تعهد، وجه التزام یعنی مبلغی مقطوع برای خسارت تعیین شود آیا با وجود تاثیر قوه قاهره بر عدم انجام تعهد، باز هم آن مبلغ قابل مطالبه است؟
برای مثال شرط شده که در ازای هر روز تاخیر برای انتقال سند رسمی فلان مبلغ را فروشنده باید پرداخت کند. حال فرض کنیم فروشنده به دلیل بیماری یا مسائل قوه قاهره نتوانسته حاضر شود تکلیف چیست؟
به نظر می رسد باید گفت با وجود قوه قاره گرفتن خسارت ممکن نیست؛ مگر آنکه در خود قرارداد تصریح کنند که حتی اگر قوه قاهره باشد باز هم خسارت باید پرداخت شود.
البته در یک رای از دادگاه تهران، حکمی صادر شده بود که مبلغ را در این فرض قابل مطالبه می داند اما در واقع باید گفت این اشتباه دادگاه بوده و قوه قاهره باعث معافیت از پرداخت حتی وجه التزام نیز می شود.
مشاوره حقوقی راجع به قوه قاهره
گفتیم که مهم ترین کاربرد قوه قاهره در بخش قرارداد ها و عدم انجام تعهد از طرف یکی از طرفین معامله است و با اثبات آن می توان از پرداخت خسارت عدم انجام تعهد معاف شد.
برخی تعهدات به دلیل اهمیت زیاد و بار مالی زیادی که دارند ممکن است دارای حساسیت هایی نیز باشند و اثبات قوه قاهره برای فرد بسیار حائز اهمیت باشد از طرفی دیگر استدلال های مستند به قوه قاهره باید علمی و هماهنگ با دانش حقوقی باشند؛ لذا توصیه می شود هم برای تنظیم قرارداد و پیش بینی این موارد و هم در زمان ایجاد اختلاف از مشورت با مشاوران حقوقی غافل نمانید که در این زمینه ها می توانند بسیار کمک کار باشند.
برای اخذ مشاوره با وکلاء ی متبحر گروه وکلای سنا می توان از طریق تماس تلفنی با شماره ۰۲۱۸۸۱۴۰۸۰۸ و ۰۲۱۸۸۴۱۰۰۵۷ اقدام کرد.
نتیجه گیری
قوه قاهره یعنی حادثه ای ناگهانی و غیر قابل پیش بینی که دفع آن از توان انسان خارج است باعث شود که فرد نتواند تعهد خود را به موقع انجام دهد.
در این حالت متعهد باید به خسارت عدم انجام تعهد محکوم شود اما با اثبات قوه قاهره و این که قوه قاهره باعث شده که تعهد به موقع انجام نشود از پرداخت خسارت معاف می شود. اما در هر حال در غالب موارد اصل تعهد پا برجا خواهد بود.
سوالات متداول
آیا جنگ قوه قاهره محسوب می شود؟
اگر زمانی که طرفین، قرارداد را می بندند جنگ شکل گرفته است دیگر قوه قاهره به حساب نمی آید.
آیا فورس ماژور فقط مخصوص سیل و زلزله است؟
خیر؛ حتی بیماری های ناگهانی مثل سکته و بی هوش شدن و موارد دیگر که ناشی از تقصیر خود فرد نباشد قوه قاهره خواهد بود.
اثبات قوه قاهره به چه کسی است؟
اثبات این امر با متعهد است و وی باید ثابت کند که فلان حادثه به این دلایل باعث شده که وی نتواند تعهد خود را اجرا کند.
