ضرب به معنی زدن یا ضربه زدن می باشد؛ جرح هم معنای جراحت و زخمی شدن می دهد. ضرب و جرحی که صورت می گیرد اگر منجر به قتل شود که معلوم است با درخواست ولی دم قاتل قصاص می شود.
قصاص از اینجا نشات می گیرد که در حقوق اسلام هر کسی به دیگری ضربه ای وارد کند یا آسیبی وارد کند طرف مقابل می تواند همان آسیب را به وی وارد کند به همین دلیل کسی که دیگری را می کشد طبق قانون در شرایطی کشته می شود.
اما در جاهایی دیگر به جز قصاص چون وارد کردن همان ضربه به دیگری یا یکسان بودن آن دشوار است قصاص قابل اجرا نیست.
برای مثال در ضرب و جرح و جاهایی که قصاص قابل اجرا نیست به جای اینکه ضارب آسیب وارد شده را به همان شکل به دیگری وارد کند قانون به جای آن به علت دشواری به دیه حکم می کند.
مجازات ضرب و جرح طبق قانون جدید
در ماده ۶۱۴ قانون مجازات اسلامی بخش تعزیرات به ضرب و جرح اشاره شده است که طبق آن:
هر کس عمداً به دیگری جرح یا ضربی وارد آورد که موجب نقصان یا شکستن یا از کار افتادن عضوی از اعضا یا منتهی به مرض دائمی یا فقدان یا نقص یکی از حواس یا منافع یا زوال عقل مجنی علیه گردد در مواردی که قصاص امکان نداشته باشد چنانچه اقدام وی موجب اخلال در نظم و صیانت و امنیت جامعه یا بیم تجری مرتکب یا دیگران گردد به حبس تعزیری درجه شش (شش ماه تا دو سال) محکوم خواهد شد و در صورت درخواست مجنی علیه مرتکب به پرداخت دیه نیز محکوم می شود.
در تبصره آن نیز مقرر شده است که اگر جرحی که وارد شده نتایج بالا را در پی نداشته باشد اما از آلت جرح اسلحه یا چاقو و … استفاده کرده باشد فرد ضارب به حبس ۳ ماه تا یک سال محکوم خواهد شد.
اگر ضرب و جرح در دعوای گروهی شکل گیرد مجازات آن هم برای تک تک آن ها ۳ ماه تا یک سال خواهد بود.
اما اگر کسی در این بین به قتل برسد یا نقص عضو شود مجازات آن فرق می کند طبق ماده ۶۱۵.
نمونه رای ضرب و جرح عمدی توسط شوهر
- خلاصه رای
در نمونه رای زیر می خوانیم که بین زن و شوهر درگیری رخ می دهد و شوهر زن را مجروح می کند. دادگاه به صورت غیابی رای صادر می کند که شوهر باید هم دیه پرداخت کند و هم به حبس برود برای اخلال در نظم عمومی.
از رای صادره تجدید نظر خواهی می شود، دادگاه تجدید نظر قسمت اول رای مبنی بر پرداخت دیه را قبول دارد.
اما قسمت دوم را که حبس باشد چون درگیری در منزل واقع شده و نظم عمومی خدشه دار نشده قبول ندارد.
رأی دادگاه بدوی
در مورد اتهام آقای م. فرزند الف. مبنی بر ایراد ضرب و جرح عمدی به شاکیه ی.ص. موضوع کیفرخواست مورخه ۹/۳/۹۱ صادره از دادسرای عمومی ناحیه ۳ تهران دادگاه با بررسی اوراق پرونده ملاحظه می گردد که حسب شکایت مطروحه تحقیقات و گزارشات معموله از ناحیه مراجع ذی ربط ماحصل ماوقع بدین نحو می باشد که طرفین با هم زن و شوهر و در آن راستا فی مابین اختلاف و منتهی به درگیری و مصدوم شدن شاکیه شده و در ازای آن متهم با ابلاغ وقت حضور نیافته دادگاه بنا به مراتب و با توجه به گواهی پزشکی ارائه شده از ناحیه شاکیه که حکایت از مضروب و مصدوم شدن وی را دارد مودای گواهی گواهان که مبین صدق ادعای وی بوده و اقاریر تلویحی متهم در مراحل تحقیق مجرمیت مشارٌالیه به نظر دادگاه محرز و مستنداً به مواد ۲۶۹، ۴۸۱ و ۴۸۴ قانون مجازات اسلامی النهایه متهم فوق التوصیف به پرداخت ۵/۱۶ دینار بابت صدمات وارده ۵/۱ صدم دینار دیه کامله بابت حارصه ها و یک صدم از یک دهم دیه کامله بابت حارصه شست دست چپ در ظرف یک سال از تاریخ وقوع بزه در حق شاکی و هکذا به تحمل سه ماه و یک روز حبس بابت جنبه عمومی بزه و بیم تجری از تکرار آن محکوم می گردد و رأی صادره ظرف ده روز پس از ابلاغ قابل واخواهی در این محکمه می باشد.
رئیس شعبه ۱۰۴۲ دادگاه عمومی جزایی تهران- الوندی
رأی دادگاه تجدیدنظر استان
در خصوص تجدیدنظرخواهی آقای ف. به وکالت از آقای م. نسبت به دادنامه شماره۹۱۰۰۱۰۲۹ مورخ ۲۹/۸/۹۱ که در تأیید دادنامه غیابی ۹۱۰۰۰۸۴۱ مورخ ۱۸/۷/۹۱ از سوی شعبه ۱۰۴۲ دادگاه عمومی جزایی تهران صادر شده است به موجب آن تجدید نظرخواه به اتهام ایراد ضرب و جرح عمدی به پرداخت مقادیری دیه و تحمل سه ماه و یک روز حبس تعزیری محکوم شده است و از آنجا که دیات تعیین شده کمتر از خمس دیه کامل بوده و بر اساس مفهوم مخالف بند د ماده ۲۳۲ قانون آیین دادرسی کیفری این قسمت از دادنامه، قطعی محسوب، بنابراین تجدیدنظرخواهی در این قسمت مردود و محکوم به رد است و اما در خصوص تعیین مجازات حبس از جهت جنبه عمومی از آنجا که ضرب و جرح در منزل و بین زن و شوهر بوده و موجب اخلال در نظم عمومی نبوده و بیم تجری مرتکب و دیگران هم نمی رود بنابراین با وارد دانستن تجدیدنظرخواهی در این قسمت و به استناد بند ب ماده ۲۵۷ و بند الف ماده ۱۷۷ قانون آیین دادرسی کیفری و اصل ۳۷ قانون اساسی و اصاله البرائه و با اعلام نقض این قسمت از دادنامه دادنامه رأی بر برائت متهم تجدید نظر خواه از جهت جنبه عمومی را صادر و اعلام می دارد.رأی صادره قطعی است.
رئیس شعبه ۴ دادگاه تجدیدنظر استان تهران ـ مستشار دادگاه
جوادی ـ سعادت زاده
نمونه رای ضرب و جرح عمدی با چاقو
- خلاصه رای
در این رای که ضرب و جرح عمدی با چاقو صورت گرفته دادگاه بدوی متهمان را به حبس ۸ ماه و پرداخت دیه محکوم می کند.
در دادگاه تجدید نظر رای بدوی پذیرفته می شود و ایرادی برآن وارد نمی کند اما طبق اختیاراتی که دارد حبس مزبور را به این علت که متهم جوان می باشد کاهش می دهد به ۳ ماه حبس، متن کامل رای بدین قرار است.
شماره دادنامه: ۹۳۰۹۹۷۰۲۲۱۴۰۰۰۵۸ مورخ: ۱۳۹۳/۰۱/۲۶
رای دادگاه بدوی
در خصوص اتهام ۱- م.الف. فرزند پ. دایر بر ایراد جرح عمدی با چاقو و ۲- م.الف. فرزند پ. دایر بر ایراد ضرب و جرح عمدی که نامبردگان آقای ع.م. را به عنوان وکیل خود معرفی نمودند ۳- ف.ز. فرزند ف. با وکالت ح.ن. و ۴- م.ز. فرزند ط. دایر بر ایراد ضرب و جرح عمدی با عنایت به شکایت نامبردگان علیه یکدیگر و گزارش مرجع انتظامی و تحقیقات محلی انجام شده و مودای اظهارات شهود و مطلعین و گواهی های پزشکی قانونی و نحوه دفاع متهمان و سایر قرائن و امارات موجود که حکایت از وقوع درگیری بین متهمان دارد بزهکاری آنان محرز است. لهذا دادگاه به استناد تبصره ماده ۶۱۴ قانون مجازات اسلامی (در خصوص متهم ردیف اول) و تبصره ۲ ماده ۲۶۹ همان قانون (در خصوص سایر متهمان) به لحاظ بیم تجری متهمان ردیف دوم تا چهارم و مواد ۴۸۰ و ۴۸۱ و ۳۶۷ قانون مجازات اسلامی هر کدام از متهمان فوق را به تحمل هشت ماه حبس و متهمان ردیف اول و دوم را بالمناصفه به پرداخت شانزده درصد دیه کامله به عنوان ارش آسیب شدید نسج نرم ناحیه جلوی گوش راست و کیست جدار عروق اصلی سمت راست گردن (کاروتید داخلی) و عمل جراحی مجدد و چهارده درصد دیه کامله به عنوان ارش آسیب و فلج نسبی طناب صوتی و اختلال تکلم در حق ف.ز. و هر یک از متهمان ردیف سوم و چهارم را بالتساوی به پرداخت یک درصد دیه کامله بابت دامیه زیر بغل چپ و دو درصد دیه کامله بابت دو دامیه روی ساعد راست و یک سه هزارم دیه کامله بابت حارصه بند میانی انگشت سوم دست راست در حق م.الف. و پرداخت دو سه هزارم دیه کامله بابت دامیه بند آخر انگشت پنجم دست راست و یک درصد دیه کامله بابت دامیه مچ دست راست و یک درصد دیه کامله بابت دامیه آرنج چپ و نیم درصد دیه کامله به عنوان ارش حارصه کتف راست در حق م.الف. محکوم و اعلام می نماید. این رای حضوری است و لکن در خصوص اتهام متهمان فوق دایر بر تهدید و فحاشی و اتهام ک.ز. دایر بر ایراد جرح عمدی و تهدید و اتهام پ.الف. دایر بر تهدید و اتهام ف.ز. دایر بر ایراد ضرب و جرح عمدی و اتهام ن.ز. دایر بر جرح عمدی و تهدید به لحاظ انکار متهمان و فقدان ادله اثباتی کافی دادگاه به استناد اصل ۳۷ قانون اساسی رای بر برائت آنان صادر و اعلام می نماید. آرای فوق ظرف ۲۰ روز از تاریخ ابلاغ قابل تجدید نظرخواهی در محاکم تجدید نظر استان تهران می باشد.
رئیس شعبه ۱۰۵ دادگاه عمومی جزایی بهارستان – شمس
رای دادگاه تجدید نظر
در خصوص تجدیدنظرخواهی آقایان: ۱- م.الف. و م.الف. با وکالت آقای ع.م. ۲- ف.ز. و م.ز. با وکالت آقای ح.ن. نسبت به دادنامه شماره ۲۹۶ مورخه ۹۲/۴/۱۳ صادر شده از شعبه ۱۰۵ دادگاه عمومی جزایی بهارستان که به موجب آن تجدید نظر خواه م.الف. به اتهام ایراد جرح عمدی با چاقو و م.الف. به اتهام ایراد ضرب و جرح عمدی هر کدام به تحمل هشت ماه حبس تعزیری و پرداخت دیه در حق ف.ز. محکومیت حاصل نموده اند و تجدید نظر خواهان ف.ز. و م.ز. به اتهام ایراد ضرب و جرح عمدی نسبت م. و م.الف. هر کدام به تحمل هشت ماه حبس تعزیری و پرداخت دیه محکوم شده اند. با توجه به محتویات پرونده، نظر به اینکه دادنامه از حیث احراز بزهکاری تجدید نظر خواهان و صدور حکم به محکومیت آقای م.الف. به پرداخت دیه صدمات و حبس تعزیری و نیز در مورد سایر تجدید نظر خواهان بر محکومیت به پرداخت دیه صدمات ایراد و اشکال وارد نیست و موافق موازین قانونی اصدار یافته و این که اعتراض موثر و موجهی که نقض دادنامه را ایجاب نماید عنوان نشده است، دادگاه با رد تجدیدنظرخواهی تجدید نظر خواهان و با لحاظ وضعیت خاص وی (آقای م.الف.) ((جوان بودن)) با اختیار حاصله از تبصره ۲ ماده ۲۲ قانون تشکیل دادگاه های عمومی و انقلاب و رعایت مواد ۳۷ و ۳۸ قانون مجازات اسلامی مصوب ۹۲/۲/۱ مجازات هشت ماه حبس از مورد حکم را به سه ماه و یک روز تقلیل و از طرفی در مورد سایر تجدید نظر خواهان، نظر به این که از حیث جنبه عمومی بزه ایراد ضرب و جرح عمدی، تبصره ۲ ماده ۲۶۹ قانون مجازات اسلامی مصوب ۳۷۰ با تصویب و اجرای قانون لاحق مصوب ۱۳۹۲ نسخ و در قانون جدید مجازاتی جهت عمل مزبور پیش بینی نشده است دادگاه، مستنداً به تبصره ۴ ماده ۲۲ قانون تشکیل دادگاه های عمومی و انقلاب ضمن حذف ماده قانونی مرقوم ((تبصره ۲ ماده ۲۶۹)) و مجازات حبس تعزیری مقرره در حکم مزبور در مورد سه نفر از تجدید نظر خواهان به اسامی م.الف. و ف.ز. و م.ز. از دادنامه معترض عنه نتیجتاً با اصلاح و تخفیف به عمل آمده دادنامه معترض عنه نتیجتاً با اصلاح و تخفیف به عمل آمده دادنامه تجدید نظر خواسته تایید و استوار می نماید. رای دادگاه قطعی است.
رئیس شعبه ۱۴ دادگاه تجدیدنظر نیک زاد – تیموری
نتیجه گیری
ضرب و جرح در حالات مختلف، احکام مختلفی خواهد داشت. اگر منجر به قتل شود، ضارب قصاص خواهد شد.
اما اگر جنایتی را موجب شود که قتل نباشد فرد به پرداخت دیه و حبس تحت شرایطی محکوم خواهد شد.
در ماده ۶۱۴ قانون مجازات اسلامی ضرب و جرح جرم انگاری شده است.
در بالا به نمونه رایی اشاره شده است که در آن دادگاه شوهر را به دلیل ضرب و جرح زن هم به پرداخت دیه و هم به حبس محکوم کرده است اما دادگاه تجدید نظر به دلیل این که ضرب و جرح مذکور جنبه عمومی ندارد قسمت حکم به حبس را نقض می کند.
سوالات متداول
حکم ضرب و جرحی که به قتل منجر شود چیست؟
در اینجا حکم ضارب قصاص خواهد بود.
آیا در غیر قتل قصاص برای ضرب و جرح وجود دارد؟
به این دلیل که احراز و شناسایی میزان جراحت در اثر قصاص سخت تعیین بشود لذا به جای قصاص حکم به دیه داده می شود.
مجازات ضرب و جرحی که منجر به نقص عضو شده چیست؟
در ماده ۶۱۴ به بیان حکم مزبور پرداخته شده است که به جز پرداخت فرد محکوم به حبس هم خواهد شد.