به عبارت ساده میتوان گفت ولی قهری همان پدر و یا پدر بزرگ پدری فرد است و از این جهت که بدون اراده کسی، نمایندگی امور فرزندان به عهده وی است نام ولی قهری به آن اطلاق می شود.
همچنین از این جهت که کسی نمی تواند رابطه پدری و ولی بودن خود را ساقط کند و از بین ببرد به همین دلیل گفته می شود که به صورت قهری بر فرزند خود ولایت دارد که ولی قهری نامیده می شود. در ادامه به بررسی مطالبی از ولی قهری خواهیم پرداخت.
ولی قهری کیست؟
ولی قهری در واقع همان پدر فرد است و به پدر بزرگ هم اطلاق می شود که نمایندگی امور فرزند کودک یا صغیر خود را بر عهده دارد. ما نباید ولی قهری را با حضانت اشتباه بگیریم. در واقع مفهوم ولی قهری یا ولایت با حضانت فرق میکند.
گاهی این دو را یک نفر با هم دارد گاهی به این شکل نیست.
چه تفاوتی بین ولی قهری و حضانت هست؟
گفتیم که ولی قهری یعنی پدر فرد که تا زمان بلوغ و رشد، عهده دار امور وی می باشد اما حضانت به معنی سرپرستی و تربیت کودک است.
حال ممکن است پدر یک فرد در عین حال که ولی قهری وی است حضانت وی را نیز بر عهده داشته باشد و گاه ممکن است که اگر چه پدر ولی قهری و عهده دار امور وی است اما در اثر جدایی با همسر خود فعلا حضانت با مادر باشد.
ولایت قهری تا چه زمانی است؟
ولایت ولی قهری تا زمان بلوغ و رشد فرد است. برای مثال ۱۸ سالگی نشانه بلوغ و رشد فرد حساب می شود از این سن به بعد چه دختر و چه پسر در امور مالی خود آزادند اما دختر برای ازدواج همچنان نیازمند اذن پدر است.
حال اگر بعد از این سن ۱۸ سالگی فرد مجنون شود یا به شکلی محجور شود؛ برای وی قیم تعیین می شود این قیم ممکن است همان پدر باشد که قبلا ولی قهری بوده یا کسی دیگر باشد حتی ممکن است مادر به عنوان قیم انتخاب شود.
اما اگر فرد در زمان قبل از بلوغ و رشد یعنی چسبیده به این دوران دچار جنون یا حجر شود؛ همچنان پدر بر وی ولایت قهری دارد.
آیا مادر می تواند ولی قهری باشد؟
ولی قهری عهده دار امور به خصوص امور مالی فرد است که فقط برای پدر است و مادر نمی تواند ولی قهری باشد؛ اما در صورت فوت پدر و زنده نبودن پدر بزرگ کودک، مادر می تواند به عنوان قیم، عهده دار امور مالی وی باشد که اینجا نام قیم و قیمومیت میگیرد تا ولایت.
ولی قهری چه اختیاراتی دارد؟
کودکان طبق قانون به صغیر ممیز و غیر ممیز تقسیم می شوند. ممیز قدرت تمییز و تشخیص دارد و غیر ممیز قدرت تمییز ندارد مثل کودکان زیر ۷ سال که ارزش پول را نمی دانند.
این دو گروه تحت حمایت پدر خود به عنوان ولی قهری هستند و ایشان عهده دار امور مالی فرزندان هستند و قانون محدودیتی برای معامله ولی قهری با اموال فرزندان در نظر نگرفته زیرا اصل اعتماد بر پدر حاکم است که پدر مصلحت فرزند را رعایت میکند.
اما در مقابل اگر برای فرزند قیم وجود داشته باشد وی محدودیت های خاصی دارد برای مثال وی نمی تواند بدون اجازه دادستان، اموال غیر منقول کودک را بفروشد.
چه زمانی برای فرد ولی قهری انتخاب می شود؟
اگر پدر یا پدر بزرگ فرد قبل از بالغ و رشید شدن فرد بمیرند برای فرد قیم انتخاب می شود.
فرض کنیم پدر شخصی که ۱۰ سال سن دارد یا ۱۷ سال سن دارد فوت شده است حال ولایت قهری با پدر بزرگ است حال فرض کنیم وی هم در قید حیات نباشد در اینجا برای فرد قیم انتخاب می شود که ممکن این مادر فرد باشد.
حال اگر مثلا ملکی برای فرزند به ارث رسیده باشد مادر وی نمی تواند آن را معامله کند و محدودیت های دیگری نیز دارد.
البته اگر خود ولی قهری برای بعد از فوتش کسی را برای اداره اموال فرزندانش تعیین کند به وی وصی گفته می شود که اختیاراتی مثل خود وی خواهد داشت.
عزل ولی قهری
ولی قهری ممکن است مصلحت طفل را رعایت نکند و اموال وی را حیف و میل کند؛ در این صورت دادگاه در صورت اثبات می تواند وی را عزل کند و از دخالت در امور کودک ممنوع کند.
در اینجا فقط در اداره امور ممنوع شده و برای فرد قیم انتخاب می شود و رابطه پدری هنوز پابرجاست برای مثال پدر همچنان مکلف به نفقه است.
پیر بودن و نا توانی ولی قهری
ولی قهری ممکن است در اثر زیاد بودن سن نتواند امور صغیر را انجام دهد و یا اینکه به دلیل بیماری نتواند امور را انجام دهد در اینجا دادگاه شخصی را به عنوان امین برای پیشبرد کارها به وی ضمیمه میکند.
نتیجه گیری
ولی قهری که به پدر و پدر بزرگ فرد اطلاق می شود عهده دار امور مالی فرد است در بالا به این مورد پرداخته شد و تفاوت آن با حضانت و قیمومت نیز گفته شد.
قانون اختیارات ولی قهری را بر حسب اعتمادی که بر پدر وجود دارد محدود نکرده است اما قیم دارای محدودیت هایی است که مختصرا به آن پرداختیم.
سوالات متداول
ولی قهری کیست؟
ولی قهری به پدر و پدر بزرگ فرد گفته می شود که عهده دار امور وی است.
ولایت قهری با حضانت چه فرقی دارد؟
حضانت عهده دار شدن سرپرستی و نگهداری جسمی کودک است و ربطی به اداره اموال وی ندارد اما ولایت برای اداره امور مالی و موارد دیگر است.
چه تفاوتی بین ولی قهری و قیم و وصی است؟
اگر پدر یا ولی قهری برای بعد از مرگ خودش در حالی که پدر بزرگ فرد هم فوت شده کسی را برای عهده دار شدن امور فردانتخاب کند به وی وصی میگویند اما اگر کسی را انتخاب نکند؛ دادگاه قیم تعیین میکند.