این مطلب را از دست ندهید: توضیح کامل تغییرات قانون چک جدید ۹۷
مرجع قضائی صالح در مورد شکایت صدور چک بلامحل کدام دادسرا است؟
محل وقوع جرم در بزه صدور چک بلامحل دادسرایی است که در حوزه آن چک به بانک ارائه و گواهی‌نامه عدم پرداخت صادر شده است؛ لذا جهت تشخیص مرجع قضائی صالح باید به بانک صادرکننده گواهی‌نامه عدم پرداخت توجه داشت.
مرجع صالح جهت رسیدگی به دعوای مطالبه وجه چک کدام دادگاه است؟
با توجه به رأی وحدت رویه شماره ۶۶۸- ۲۳/۳/۱۳۸۵ هیئت عمومی دیوان عالی کشور خواهان حق مراجعه به دادگاه‌های ذیل را دارد:
الف) دادگاهی که در حوزه آن چک صادر شده است؛
ب) دادگاهی که محل اقامت خوانده در حوزه آن می‌باشد؛
ج) دادگاهی که در آن حوزه چک به بانک ارائه و گواهی‌نامه عدم پرداخت صادر شده است.
ضمناً در حوزه شهر تهران چنانچه دادگاه‌های سه‌گانه فوق در تهران باشد حسب بخش‌نامه رئیس محترم کل دادگاه‌های عمومی و انقلاب تهران دادخواست در محل اقامت خوانده رسیدگی می‌شود.
در جرم صدور چک بلامحل تعقیب کیفری علیه چه کسی انجام می‌شود؟
در بزه صدور چک بلامحل فقط صادرکننده یا صادرکنندگان چک بلامحل قابل تعقیب کیفری می‌باشند. شکایت کیفری علیه ضامن یا ظهرنویسان امکان ندارد.
در صدور چک بلامحل چه کسی حق شکایت دارد؟
طبق ماده ۱۱ قانون صدور چک طرح شکایت و درخواست تعقیب کیفری فقط از دارندۀ چک پذیرفته می‌شود و منظور از دارنده، اولین کسی است که چک را به بانک ارائه و به نام وی گواهی‌نامه عدم پرداخت صادر شده است.
مهلت شکایت کیفری در مورد چک بلامحل چند روز می باشد؟
برای شکایت کیفری دارنده می‌بایست ظرف شش ماه از تاریخ چک به بانک مراجعه نماید، در غیر این صورت موضوع قابل تعقیب کیفری نمی‌باشد و از تاریخ صدور گواهی‌نامه عدم پرداخت شش ماه فرصت دارد که شکایت خود را به مرجع قضائی تقدیم نماید، بدیهی است چنانچه ظرف این مدت مراجعه نشود موضوع مشمول مرور زمان شده و قابل تعقیب کیفری نخواهد بود.
هزینه شکایت کیفری صدور چک بلامحل چقدر می باشد؟
برابر آیین‌نامه تعرفه خدمات قضائی مبلغ پنجاه هزار ریال به‌عنوان ورودی شکوائیه دریافت می‌شود، علاوه بر این مبلغ می‌بایست در مورد چک‌های تا مبلغ یک‌میلیون ریال معادل پانزده هزار ریال و نسبت به مازاد تا مبلغ ده میلیون ریال مبلغ چهل هزار ریال و در مورد چک‌های مازاد بر ده میلیون ریال یکصد و پنجاه هزار ریال دریافت شود. به‌عنوان مثال: چک به مبلغ یک‌میلیون ریال باید شصت هزار ریال هزینه دادرسی وصول شود چک به مبلغ ده میلیون ریال باید یکصد و پنج هزار ریال هزینه دادرسی وصول شود چک به مبلغ ده میلیون و یک ریال و بیشتر باید دویست هزار ریال هزینه دادرسی وصول شود. البته هزینه اوراق و تصدیق مستندات به‌طور جداگانه محاسبه و وصول می‌گردد.
هزینه دادرسی دعوای مطالبه وجه چک چقدر می باشد؟
هزینه دادرسی دعوای مطالبه چک برابر آخرین تغییرات شامل پنجاه هزار ریال هزینه ورود دادخواست به‌علاوه هزینه دعوا که تا مبلغ ده میلیون ریال یک و نیم درصد و نسبت به مازاد دو درصد می‌باشد، البته هزینه اوراق و تصدیق مستندات به‌طور جداگانه محاسبه و وصول می‌شود.
آیا صرف ارائه چک بدون گواهی‌نامه عدم پرداخت برای طرح دعوا یا شکایت راجع به چک کفایت می‌کند؟
با توجه به اینکه جهت دریافت وجه چک می‌بایست به بانک مراجعه شود و گواهی‌نامه صادره از سوی بانک دلیلی بر عدم پرداخت محسوب می‌گردد الزاماً ارائه این گواهی ضروری می‌باشد.
آیا پس از صدور گواهی عدم پرداخت امکان انتقال چک به شخص دیگر وجود دارد؟
انتقال چک بعد از صدور گواهی‌نامه عدم پرداخت ممکن است؛ لیکن حق تعقیب کیفری ساقط می‌شود و این انتقال اگر چک در وجه شخص معین باشد با ظهرنویسی چک امکان‌پذیر است.
در دعوای مطالبه وجه چک چنانچه مبلغ آن تا پنجاه میلیون ریال باشد کدام مرجع صلاحیت دارد؟
با توجه به قانون شوراهای حل اختلاف رسیدگی به دعاوی مالی تا پنجاه میلیون ریال به عهدۀ شورای حل اختلاف می‌باشد که در حال حاضر به لحاظ عدم ارتباط شبکه امکان ارسال دادخواست یا شکوائیه الکترونیکی به این مرجع وجود ندارد.
در صورتی که چند طغری چک ارائه شده باشد صلاحیت رسیدگی بر چه مبنایی تعیین می شود؟
در صورت تعدد چک‌ها جمع کل مبالغ مبنای محاسبه هزینه دادرسی و صلاحیت مرجع قضائی می‌باشد.
شکایت کیفری چک‌هایی که مبلغ آن تا پنجاه میلیون ریال است به کدام مرجع تقدیم می‌شود؟
رسیدگی به شکایت کیفری راجع به صدور چک بلامحل صرف‌نظر از مبلغ آن به عهدۀ مراجع قضائی دادگستری (دادسرا و دادگاه‌های عمومی) می‌باشد.
شکایت کیفری چک در حوزه‌های بخش که فاقد دادسرا می باشد باید به کدام مرجع ارسال شود؟
در حوزه‌های بخش که فاقد دادسرا می‌باشد شکایات و دعاوی ابتدا در دادگاه عمومی بخش مطرح می‌شود.
دادخواست مطالبه وجه چکی که قبلاً شکایت کیفری مطرح شده است به کدام مرجع ارسال می گردد؟
در صورتی که راجع به صدور چک بلامحل پرونده کیفری مطرح رسیدگی باشد مطابق ماده ۱۱ قانون آیین دادرسی کیفری مادام که ختم رسیدگی اعلام نشده است می‌توان دادخواست را به دادگاه رسیدگی‌کننده به جرم صدور چک بلامحل تقدیم نمود.
چک‌هایی که می‌توان در مورد آن شکایت کیفری نمود؟
با توجه به ماده ۲ قانون صدور چک تعقیب کیفری فقط راجع به چک‌های صادره عهده بانک‌های ایرانی داخل و خارج کشور تجویز شده است؛ لذا اوراقی که تحت عنوان حواله یا چک در مؤسسات مالی یا اعتباری یا صندوق‌های قرض‌الحسنه تنظیم می‌شود قابل تعقیب کیفری نمی‌باشد.
دادخواست مطالبه وجه حواله‌های صادره عهده صندوق‌های قرض‌الحسنه تحت چه عنوان قابل طرح است؟
با توجه به رویه جاری این‌گونه اوراق به‌عنوان چک شناخته نمی‌شود؛ لذا دعوای مطروحه در قالب مطالبه وجه چک قابل ثبت نبوده و می‌بایست به‌عنوان دعوای مطالبه وجه اقدام شود.
آیا تعیین نشانی خوانده در مورد مطالبه وجه چک به عهده خواهان است؟
اعلام نشانی و محل اقامت به عهده خواهان می‌باشد و در رویه قضائی غالباً ماده ۲۲ قانون صدور چک را محدود به امور کیفری می‌دانند.
آیا می‌توان برای خوانده دعوا اقامتگاه دیگری غیر از نشانی بانکی تعیین کرد؟
با توجه به اینکه تعیین نشانی و محل اقامت خوانده به عهده خواهان می‌باشد این اختیار را دارد که محل اقامت را غیر از نشانی بانکی تعیین نماید، بدیهی است ابلاغ اوراق می‌بایست در نشانی اعلامی انجام شود.
آخرین روز مهلت شکایت کیفری چک چه روزی است؟
با توجه به ماده ۴۴۵ قانون آیین دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلاب در امور مدنی با محاسبه شش ماه از تاریخ گواهی‌نامه عدم پرداخت روز اقدام آخرین فرصت برای طرح شکایت می‌باشد.
آیا طرح دعوا در مورد چکی که فاقد مبلغ باشد ممکن است؟
با توجه به تعریف ماده ۳۱۰ قانون تجارت نظر به اینکه فقدان مبلغ موجب نامعین بودن خواسته می‌گردد امکان طرح ندارد.
چه کسی حق طرح دعوای مطالبه چک را دارد؟
الف) دارندۀ چک که همان اولین آورنده به بانک و مندرج در ماده ۱۱ قانون صدور چک است.
ب) منتقل‌الیه یعنی کسی که به طریق اطمینان‌آور چک پس از برگشت به او انتقال یافته است.
چنانچه علت عدم پرداخت وجه چک دستور عدم پرداخت باشد علیه چه کسی می‌توان شکایت نمود؟
با توجه به ماده ۱۴ قانون صدور چک چنانچه حساب موجودی داشته و عدم پرداخت ناشی از دستور باشد شکایت کیفری علیه دستوردهنده خواهد بود.
آیا مطالبه خسارت تأخیر تأدیه مستلزم پرداخت هزینه دادرسی می‌باشد؟
چنانچه مطالبه خسارت تأخیر تأدیه ضمن دعوای مطالبه وجه مطرح شده باشد با توجه به اینکه از متفرعات و توابع دعوای اصلی می‌باشد در رویه جاری هزینه مستقلی در زمان تقدیم دادخواست اخذ نمی‌شود.
چنانچه قبلاً راجع به موضوع چک حکم صادر شده باشد درخواست تأخیر تأدیه به کدام مرجع داده می شود؟
با توجه به تبصره الحاقی به ماده ۲ قانون صدور چک چنانچه راجع به موضوع چک قبلاً از دادگاهی حکم صادر شده باشد دعوای مطالبه خسارت نیز از همان دادگاه درخواست می‌شود.
چنانچه شاکی علاوه بر شکایت کیفری درخواست تأمین خواسته نیز داشته باشد چگونه اقدام خواهد شد؟
با عنایت به اینکه درخواست تأمین خواسته در عناوین اتهامی وجود ندارد انتخاب این خواسته به‌عنوان یکی از عناوین ممکن نمی‌باشد و می‌بایست در متن شکوائیه به آن اشاره شود.
چنانچه شاکی درخواست ممنوع‌الخروج شدن متهم را داشته باشد چگونه در شکایت کیفری به آن اشاره می‌شود؟
این درخواست می‌بایست در متن شکوائیه مطرح شود.
نحوه محاسبه قواعد مقرر در دعاوی مربوط به چک
پرسش: در قوانین و مقررات لازم‌الاجرای کنونی مواعد برحسب مورد گاه به روز تعیین شده و زمانی به ماه و وقتی نیز به سال مشخص شده است. مثلاً مهلت مقرر برای انقضای اخطار رفع نقص یا تجدیدنظرخواهی به روز و مهلت مقرر برای تجدیدنظرخواهی کسانی که مقیم خارج هستند به ماه و همچنین مهلت مراجعه برای اخذ گواهی عدم پرداخت چک و یا اقدام برای شکایت کیفری چک‌های بی‌محل به ماه تعیین شده و در خصوص اقدام برای شکایت علیه ظهرنویس یا شمول مرور زمان، موعد به سال تعیین گردیده است محاسبه مهلت‌های فوق چگونه است؟
اصولاً مواعدی که در قانون تعیین شده است یا به روز است و یا به ماه و هفته و سال، بنابراین چنانچه تاریخ ابلاغ رأی بدوی مثلاً تاریخ معینی باشد، تاریخ آغاز مهلت بیست روزه تجدیدنظرخواهی از آن تاریخ معین به نحو روزشمار به مدت بیست روز احتساب می‌گردد که با منظور داشتن روزهای ابلاغ و اقدام جمعاً بیست و دو روز می‌گردد و یا اگر فرضاً مهلت اعتراض یک ماه و یا دو ماه تعیین شده باشد ماه سی روز و دو ماه ۶۰ روز می‌شود؛ اما اگر در تعیین موعد بحث از سال شود مثل تعدیل مال‌الاجاره در این صورت برای حصول شرایط تعدیل مدت سه سال شمسی احتساب می‌گردد و در مورد چک نیز باید ماه‌های شمسی از تاریخ صدور چک محاسبه شود.
اثر پرداخت ثمن معامله به وسیلۀ چک بلامحل
پرسش: در مورد فروش یک باب خانه طرفین در قیمت آن توافق داشته‌اند، خریدار یک فقره چک بابت ثمن معامله به فروشنده پرداخت نموده و هیچ‌گونه شرطی نیز در مورد بلامحل بودن، بین طرفین مقرر نشده است، حال اگر مبایعه‌نامه شرایط و ارکان قانونی را داشته باشد و تنها ایرادش این باشد که وجه چک تمام در بانک موجود نبوده است، آیا فروشنده حق فسخ معامله را به علت بلامحل بودن چک دارد یا خیر؟
چون مشتری بابت ثمن معامله به جای وجه نقد، چک که مثل وجه نقد است، داده و چون با فرض تحقق عقد بیع، بایع مالک ثمن (وجه چک) و مشتری مالک مبیع (خانه) می‌گردد و نظر به اینکه مشتری می‌تواند الزام بایع را به تنظیم سند از طریق دادگاه بخواهد، لذا درخواست فروشنده به کیفیت مذکور در استعلام، فاقد وجاهت قانونی است.
پرداخت چک‌های صادره از متوفی توسط بانک
پرسش: آیا بانک‌ها در صورت داشتن موجودی مربوط به متوفی مکلف به پرداخت آن به دارنده چک هستند؟
بانک‌ها به فرض داشتن موجودی مکلف به پرداخت وجه چک به دارنده آن می‌باشند مگر آنکه دستور عدم پرداخت آن از طرف مقامات قضائی صادر شده باشد.
مسئولیت وراث در قبال دارنده چک بی محل
پرسش: شخصی به‌موجب یک فقره چک از صادرکننده آن مقداری به میزان مندرج در چک طلبکار بوده که شخص فوت می‌نماید و ورثه ماترک را قبول می‌کنند. طلبکار جهت وصول طلب به یکی از وراث مراجعه و مبادرت به تقدیم دادخواست علیه ایشان می‌نماید، تکلیف دادگاه چیست در حالی که سایر وراث در دعوا دخالت ندارند؟
چنانچه وراث ماترک را قبول کرده باشند دارنده چک بلامحل می‌تواند به هر یک از ورثه به نسبت سهم‌الارث خود از ماترک، مراجعه نماید و در صورتی که برای وصول تمام وجه چک تنها به یکی از ورثه مراجعه کند دادگاه می‌تواند فقط به نسبت سهم‌الارث، وراث مذکور را محکوم نماید.
مسئولیت متصدی آژانس درتحویل چک‌های امانی
پرسش: در مواردی که آژانس‌های اتومبیل جابه‌جایی مسافر را به عهده دارند چنانچه اشخاص چک‌های خود را برای وصول در اختیار آن‌ها بگذارند آیا کسر و نقصان چک‌ها موجب مسئولیت و ضمان متصدی آژانس خواهد بود؟
متصدی حمل و نقل موردنظر قانون تجارت که اعمال او تجاری محسوب و مقررات این قانون بر فعالیت‌های او حاکم است با توجه به ماده ۳۷۷ قانون تجارت، کسی است که در مقابل اجرت «حمل اشیاء» را بر عهده دارد و اساساً محلی را برای انجام حمل کالا و اشیاء مهیا و فراهم نموده است؛ بنابراین آژانس‌های اتومبیل که معمولاً در شهرها به‌منظور جابه‌جایی مسافر و افراد ایجاد و تأسیس شده‌اند مشمول مقررات قانون تجارت نیستند.
لذا در فرض استعلام که دارنده چک‌ها، آن‌ها را به متصدی آژانس تحویل داده است تا نسبت به وصول وجوه آن‌ها و بازپرداخت وجوه دریافتی به دارنده چک‌ها اقدام کند، عمل حقوقی آنان مشمول مقررات مربوط به امانت و تعهدات امین در قانون مدنی موضوع مواد ۶۱۲ و ۶۱۴ قانون مدنی می‌باشد.
لذا متصدی آژانس در صورت تعدی و تفریط ضامن تلف و یا نقصان در مالی که به او سپرده شده است خواهد بود و چون رابطه ناشی از این عمل حقوقی بین دارنده چک و متصدی آژانس بر قرار گردیده و راننده آژانس در واقع کارگزار متصدی آژانس است؛ بنابراین دارنده چک‌ها منحصراً حق مراجعه به شخص اخیرالذکر (متصدی آژانس) را خواهد داشت.
بدیهی است تشخیص اینکه در اقدام و عمل انجام شده تعدی و تفریط صورت گرفته است یا خیر؟ با مرجع رسیدگی‌کننده به پرونده است و متصدی آژانس هم می‌تواند به راننده در صورتی که مدعی تعدی و تفریط از ناحیه وی باشد مراجعه نماید.
اقامتگاه قانونی صادرکنندۀ چک
پرسش: چنانچه صادرکننده چک در محلی که به بانک معرفی کرده شناخته نشود یا چنین محلی وجود نداشته باشد چگونه باید به رسیدگی دعوت شود؟
ماده ۲۱ قانون صدور چک مصوب ۱۳۵۵ آخرین نشانی صادرکننده چک و اقامتگاه قانونی وی را محلی می‌داند که هنگام افتتاح حساب به بانک معرفی شده یا بعداً به بانک معرفی کرده است در قسمت اخیر این ماده نیز تصریح شده چنانچه صادرکننده چک در نشانی مذکور شناخته نشد یا چنین محلی وجود نداشت، گواهی مأمور ابلاغ در این مورد کافی برای رسیدگی است و چون قانون چک، قانون خاص است؛ لذا رسیدگی به دعوی مطروحه و احضار و ابلاغ متهم به طریق دیگر صحیح نیست.