چک صیاد یعنی چه و شرایط دریافت آن

چک صیادی بعنوان جدیدترین چک موجود می باشد که بر اساس قانون صدور چک این چک جایگزین چک های قبلی شده است.

با نگاهی اجمالی به پیرامون خود متوجه می شویم که فناوری در جزء جزء زندگی روزمره ما ورود کرده و بعضاً مشکلاتی و امتیازاتی به همراه دارد اما پرداختن به این مشکلات دلیل بر این نمی شود که امتیازات این علم را نادیده بگیریم و از آن بهره مند نشویم.

شاید بهتر است کلام را به جزء هدایت کنیم و به یکی از قدیمی ترین اسناد وصول مطالبات و پرداخت دیون، یعنی چک بپردازیم.

چک در قانون تجارت مصوب ۱۳۱۱ مورد توجه و قانونگذاری قرار گرفت و امورات مالی افراد را آسان کرد اما به مرور مشکلات و معایبی این سند تجارتی آشکار شد و قانونگذار در سال ۱۳۵۵ اولین قانون اختصاصی چک را وضع و تصویب کرد که آخرین نسخه اصلاحی آن به سال ۱۳۹۷ بر می گردد.

تحولی که در قانون اصلاحی قانون صدور چک ۱۳۹۷ رخ داد، مستقیماً با فناوری آمیخته شده تا از بروز صدور چک های بلامحل و همچنین صدور دسته چک برای تمامی اشخاص جلوگیری شود تا با انجام روند اعتبارسنجی مشتری، به تناسب اعتبار اعلامی، برای ایشان دسته چک با مدت مشخص صادر گردد.

اما این قانون شرایط شکلی برگه چک را نیز تغییر داد و علاوه بر عنوان آن که از این پس چک صیادی نام دارد.

شناسه صیاد و به مرور تاریخ انقضاء هر برگه چک را به آن اضافه می کند تا از طریق سامانه های استعلامی، مشتریان بتوانند هر چه ساده تر استعلام چک های صادره و مأخوذه را بگیرند.

در همین خصوص ابتدا به تعریفی از چک صیاد و مزایای آن می پردازیم و سپس مقایسه ای اجمالی با چک های عادی و همچنین ویژگی های امنیتی چک صیاد مورد بررسی قرار می گیرد و در انتها به چگونگی گرفتن چک صیاد اشاره خواهد شد.

چک صیاد چیست و مزایای آن

پیش از صلاح قانون صدور چک در سال ۱۳۸۲، ویژگی اصلی چک که تسهیل و سرعت بخشی به امورات مالی اشخاص است، کاملاً محقق گشت اما این ویژگی از ضمانت اجرای کیفری برخوردار نبود و همین امر موجب شد.

که محاکم با انبوهی از پرونده های مطالبه وجه چک رو به رو شوند و صادرکننده صرفاً به ناتوانی مالی خود استناد می گردد.

و از پرداخت دین خود به صورت یکجا معاف می شود و اقساطی بایست پرداخت می گردد و همین امر دست صادرکنندگان چک های برگشتی و بلامحل را باز گذاشت.

اما در سال ۱۳۸۲، قانونگذار ضمانت اجرای کیفری با رعایت شرایطی را برای چک برگشت خورده تعیین کرده و مجازات کیفری حبس و جزای نقدی نیز پیش بینی نمود.

اما این ضمانت اجرای کیفری نیز نتوانست آنچنان باید و شاید جلوی صدور چک بلامحل را بگیرد.

چون صادرکنندگان با دور زدن قانون و درج مطالبی بر روی چک، ماهیت کیفری چک را از بین می بردند و مجدد همان آش و همان کاسه.

اما در قانون اصلاحی سال ۹۷، قانونگذار تدابیری را پیش بینی کرد تا هر کسی درخواست دسته چک داد، بانک در کوتاه ترین زمان ممکن در اختیارش قرار ندهد بلکه تا طی نشدن پروسه اعتبار سنجی مالی و هویتی، و تأیید بانک مرکزی، بانک ها دسته چک برای مشتریان خود صادر نکند.

بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران به موجب قانون اصلاحی قانون صدور چک ۱۳۹۷، ملزم شد از تاریخ لازم الاجرا شدن این قانون، نسبت به انجام مرحله به مرحله مندرجات آن اقدام کند که اولین اقدام، صدور دسته چک صیادی و انجام نظام اعتبار سنجی مالی و هویتی مشتریان است.

---

بیشتر بخوانید: چک معتبر چگونه نوشته میشود و احکام چک بی محل

---

در واقع صیاد نام سامانه ای­ است که برگرفته از عبارت سامانه صدور یکپارچه الکترونیکی دسته چک می باشد.

که تمامی بانک ها ملزم شده اند که برای صدور دسته چک جدید صرفاً از این سامانه و سامانه اعتبار سنجی مالی و اعتبار سنجی هویتی نسبت به صدور دسته چک برای مشتریان خود اقدام کند و به این چک های جدید، چک صیادی گفته می شود.

ویژگی های چک صیاد

برخی از ویژگی ها و امتیازاتی که چک صیادی جدید دارد از قرار زیر می باشد:

• الف- اختصاص شماره شناسه یکتا به هر برگ از دسته چک صیاد؛ اگر بالا، سمت چپ چک صیادی خود را ملاحظه نمایید، کد ۱۶ رقمی صیادی وجود دارد.
• که در واقع کاربرد آن استعلام اعتبار صادر کننده چک نسبت به داشتن چک برگشتی، سقف مجاز برای صدور چک و تاریخ مجاز برای صدور چک از طریق سامانه پیش بینی شده در وب سایت بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران قابل استعلام می باشد.
• ب- ساده ­تر شدن مطالبه هر برگ چک صیاد در سراسر کشور؛ به این طریق که دیگر هر بانکی که دسته چک صیادی صادر کند، و صادرکننده آن را در اختیار دارنده قرار دهد، دارنده می تواند وجه چک را از هر بانکی مطالبه کند چون تمامی بانک ها به سامانه یکپارچه بانک مرکزی متصل هستند.
• پ- امکان استعلام اعتبار صاحبان حساب و امضاء.
• ت- جلوگیری از صدور دسته چک برای افراد با سو پیشینه مالی که در همان مسیر استعلام صاحب حساب می باشد.
• ث- اختصاص بارکد دو بعدی به هر برگ از چک که حاوی اطلاعات برگ چک و صاحب حساب است.
• ج- تشکیل یک بانک اطلاعاتی یکپارچه از وضعیت صدور چک در سراسر کشور.
• ح- امکان گزارش­گیری و آمار از وضعیت دسته چک­ های صادر شده در کشور.

تفاوت چک صیاد با چک های عادی

بر خلاف دسته چک­های معمولی پیش از اصلاح قانون صدور چک در سال ۱۳۹۷، هر بانک چک طرح، شکل و شمایل مخصوص به خود را بر روی چک ­ها اعمال می­ کرد و تمایز میان دسته چک ها کاملاً مشهود بود.

اما دسته چک صیاد به صورت متحدالشکل و با ابعاد یکسان و همچنین شاخصه های امنیتی صادر می گردد.

و تفاوتی نمی کند که مشتری از کدام بانک تقاضای صدور دسته چک می کند بلکه همه دسته چک های صیادی، یک شکل می باشد.

علاوه بر ویژگی ظاهری و شکلی که برای متحدالشکل کردن تمامی دسته چک ­ها صورت گرفته است.

سه ویژگی امنیتی در این چک نیز وجود دارد که نسبت به چک های معمولی قبل از قانون اصلاح قانون صدور چک ۱۳۹۷، گامی رو به جلو محسوب می شود:

1. اولین شاخصه امنیتی این است که سری و سریال ­های چک به صورت برجسته چاپ شده و با لمس از طریق دست قابل تشخیص است.
2. دومین شاخصه امنیتی، تصویری است که به شکل واتر مارک و طرح مخفی که با قرار گرفتن چک در معرض نور مشخص می ­شود که در واقع این شاخصه امنیتی از چک پول ها الهام گرفته شده تا تمایزی میان چک صیادی اصیل و چک صیادی مجعول ایجاد کند.
3. و سومین شاخصه امنیتی این است که ابزارهای نامحسوس امنیتی در هر برگه چک پیش بینی شده که صرفاً بانک ها می توانند با دستگاه های مخصوصی اصالت چک صیاد را بررسی کنند که البته اگر یکبار با این موضوع رو به رو شده باشید، کارمند بانک شما را در جریان این شاخصه امنیتی قرار می دهد و دیگر نیازی نیست به بانک بابت چنین استعلامی مراجعه کنید.

به طور کلی طراحی کلیه نقوش چک­های صیاد به صورت خطی و با استفاده از نرم افزارهای امنیتی انجام گرفته به صورتی که هر خط حامل اطلاعات مربوط به رنگ خود است.

در خمیر کاغذ چک­های صیاد نیز از تصویر سه بُعدی نشان و عبارت چاپخانه دولتی ایران استفاده شده که در مقابل نور قابل رؤیت است.

همچنین در چک­های صیاد، چاپ شماره سریال­ ها با استفاده از مرکب مشکی فلورسنت بوده و تحت تابش نور ماوراء بنفش به رنگ سبز تیره دیده می­شود.

---

بیشتر بخوانید: چک سفید امضا چیست و در قانون ایران چه شرایطی دارد

---

همچنین در فرایند ساخت کاغذ این چک ها از موادی استفاده شده که در صورت تماس با مواد شیمایی از خود واکنش نشان داده و تغییر رنگ می دهد.

استفاده از الیاف فلورسنتی که در سطح کاغذ پراکنده شده اند دیگر ویژگی امنیتی چک های صیاد است. این الیاف در زیر نور ماوراء بنفش در چهار رنگ سبز، زرد، قرمز و آبی قابل مشاهده ­اند.

چگونگی گرفتن دسته چک صیاد

فرد متقاضی دریافت دسته ‌چک جدید با مراجعه به شعبه، ثبت اولیه درخواست صدور دسته چک را انجام می‌دهد و در صورت تأیید از سوی رئیس شعبه، درخواست او به منظور استعلام، به سامانه یکپارچه صدور الکترونیکی دسته چک بانک مرکزی ارسال می‌شود.

پس از دریافت گزارش صدور دسته چک برای مشتری، بانک مکلف است از طریق سامانه اعتبار سنجی مالی بانک مرکزی نسبت به اعتبار سنجی مالی و همچنین اعتبار سنجی هویتی از طریق سامانه های ثبت احوال و تأیید نشانی اقامتگاه متقاضی دسته چک صیادی با ارسال نامه اعتبار سنجی به در منزل متقاضی دسته چک صیادی، فرایند اعتبار سنجی انجام می شود و متقاضی باید نامه ارسالی از بانک مرکزی را به شعبه بانک درخواست کننده ببرد.

تا پس از انجام فرایند مجدد ثبت اطلاعات، از طریق سامانه صدور یکپارچه الکترونیکی بانک مرکزی، چک صیادی برای مشتری صادر شود.

سامانه استعلام چک صیاد

متقاضیان و دریافت ­کنندگان چک­ صیادی به منظور استعلام از وضعیت صاحب حساب می­ تواند از طریق شناسه استعلامی ۱۶ رقمی بالا سمت چپ متن چک به شماره پیامک ۷۰۱۷۰۱ بدین صورت:

۱*۱* شناسه ۱۶ رقمی ارسال می ­کنند و بانک مرکزی در جواب، با پنج رنگ پاسخ را ارسال می­ کند

• رنگ سفید: یعنی صادرکننده چک هیچگونه سابقه چک برگشتی ندارد؛
• رنگ زرد: یعنی صادرکننده تنها یک فقره چک برگشتی به نامش ثبت شده است؛
• رنگ نارنجی: یعنی صادرکننده دارای ۲ الی ۴ فقره چک برگشتی می­ باشد یا حداقل ۲۰ میلیون تومان تعهد بازپرداخت به بانک را دارد.
• وضعیت قهوه ­ای: یعنی صادرکننده ۵ الی ۱۰ فقره چک برگشتی داشته است؛
• و در نهایت رنگ قرمز: که نشان دهنده ی این است که صادرکننده چک بیش از ۱۰ فقره چک برگشتی دارد یا بیش از ۵۰ میلیون تومان به بانک بازگرداند.

البته از طریق وبسایت بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، بخش استعلام وضعیت اعتباری چک صیادی نیز می توانید با درج شناسه یکتا و کد ملی صادرکننده نسبت به اخذ استعلام اقدام کنید.

که مطابق با رنگ بندی بالا، وضعیت اعتباری صادرکننده چک صیادی را به شما اعلام می کند تا نسبت به پذیرش یا عدم پذیرش چک ایشان تصمیم گیری کنید.

نتیجه گیری

نتیجتاً نظام صدور چک صیادی تحول ژرفی در پیشگیری از صدور چک های پرداخت نشدنی و همچنین به صورت مستقیم و غیرمستقیم تأثیر در کاهش دعاوی و تظلمات دارندگان چک ایجاد می کند که هر چند مخالفین این قانون بر کاهش سرعت بخشی در جهت تسهیل امورات بانکی و مالی افراد تأکید دارند.

اما امتیازات و ویژگی های به خصوص چک صیادی را نادیده می گیرند که پیشنهاد می شود بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران به عنوان متولی اجرای قانون اصلاح قانون صدور چک ۱۳۹۷ پیش از اجرای کامل آن، نسبت به آموزش و طی نمودن مدت زمان آزمایشی در جهت کاهش مخاطرات و مشکلات قابل پیش بینی اقدام کند.

سوالات متداول

قانون چک صیادی از کی اجرایی می شود؟

برخی از مواد آن از سال ۹۷ اجرایی شده است و برخی دیگر از آن تا انتهای سال ۹۹ اجرایی خواهد شد.

به کارمند دولت چک صیادی می دهند؟

سمت یا شغل متقاضی ملاک نیست بلکه اعتبار سنجی مالی و هویتی تعیین کننده می باشد.

در چک صیادی می توان در وجه حامل چک صادر کرد؟

بر اساس قانون صدور چک دیگر چک حامل و حتی ظهر نویسی حامل نیز ممنوع می باشد.

وصول مبلغ چک صیادی ثبت نشده

بر اساس قانون صدور چک برای اینکه چک قابل وصول باشدباید در سامانه صیادی ثبت شود در غیر این صورت بانک اقدام به وصول آن نمیکند در این صورت دارنده باید بهمراه این چک بعنوان رسید عادی دادخواست مطالبه وجه به دادگاه تقدیم نماید.