وصول چک های صیادی و عادی

چک هاص صیادی ابدائی نو در سیستم بانک داری هست و با توجه به چک های قدیمی که سابقا صادر میشدند نیاز به انجام تشریفات خاصی نداشتند و صرفا صادرکننده با انجام فرایندی نسبت به صدور چک اقدام میکرد ولی در سال 97 قانونگذار با ابدائی نوپا چک صیادی را جایگزین چک های قدیمی کرد و برای صدور و انتقال این چک سازوکاری را ترتیب داد که به موجب آن صادر کننده چک بایستی از طریق سامانه برخط صیادی اقدام به ثبت صدور چک اقدام نماید و دارنده نیر بایستی این چک را در همین سامانه بنام خودش ثبت نموده و نسبت به وصول یا انتقال آن اقدام نماید و چکی که در سامانه صیادی ثبت نشده باشد قابل تایید و یا وصول و حتی از طریق بانک قابل وصول نیست.

تاریخ تغییرات در قانون چک

با تغییرات قانون چک در سال 1397 تحوالت زیادی در این زمینه به وجود آمد و مشخصات ظاهری چک های جدید تغییر یافت. چک های جدید که به اسم چک صیادی شناخته می شوند. با ظاهری بنفش رنگ و یکپارچه تر عرضه شده اند. یک شناسه ی یکتای 16 رقمی منحصر به فرد در هر برگ چک صیادی به چشم می خورد. که مهم ترین ویژگی چک های جدید به شمار می رود موضوع دیگری که در رابطه با چک های صیادی الزام به ذکر است درج عبارت »کارسازی این چک منوط به ثبت صدور، دریافت و انتقال آن در سامانه صیاد است.« می باشد.

به این معنا که برای وصول چک های جدید ابتدا بایستی در سامانه ی صیاد به ثبت برسند در غیر این صورت این چک نه قابل برگشت زدن هست و نه قابل وصول و به طور دقیق کلمه این برگه دیگر چک نیست فقط بعنوان یک رسید عادی است و دارنده نمیتواند از طریق بانک محال علیه نسبت به وصول آن اقدام نماید و دارنده مجبور هست مثل یک طلب عادی از این چک صرفا بعنوان یک رسید معمولی از طریق مطالبه وجه مبلغ مندرج در چک را صرفا از طریق مراجع قضایی وصول نماید چون چکی که ثبت نشده باشد گواهی عدم پرداخت نیز نسبت به آن نیز صادر نمیشود تا دارنده بتواند بعنوان سند لازم الاجرا از طریق دایره اجرایی اداره ثبت نیز نسبت به وصول آن اقدام نماید.

فرایند وصول چک صیادی

فلسفه ی اصلی روی کار آمدن چک های صیادی نظم بخشیدن به نظام چک و جلوگیری از صدور چک بلامحل بود. چک برگشتی و صدور چک بلامحل یکی از مهم ترین چالش های حقوقی چند سال اخیر بود. که پرونده های قضایی زیادی پیرامون آن شکل می گرفت. اما با روی کار آمدن قانون جدید برای وصول چک صیادی ساز و کارهای ویژه ای در نظر گرفته شده است. این ساز و کار به شرح زیر می باشد ثبت چک در سامانه ی صیاد پس از صدور چک و درج مندرجات آن، صادر کننده ی چک بایستی با مراجعه به سامانه ی صیاد برای ورود اطلاعات چک و ثبت آن اقدام نماید. که این اولین و مهم ترین قدم برای وصول چک صیادی می باشد. زیرا بدون ثبت چک در سامانه ی صیادی، وصول آن امکانپذیر نیست. با احراز هویت و تایید دریافت چک توسط ذینفع چک و ثبت نهایی چک به پایان می رسد. برای دسترسی به سامانه ی صیادی قانون روش های زیر را در نظر گرفته است.

• الف-ورود به سامانه ی بانک مرکزی.
• ب- مراجعه به سامانه ی بانک صادر کننده ی چک از طریق اینترنت بانک و موبایل بانک.
• ج- استفاده از اپلیکیشن های مخصوص.
• د-استعلام و تأیید دریافت چک توسط ذینفع و گیرنده ی چک همان دارنده چک.

ثبت نهایی چک صیادی

گیرنده ی چک با مراجعه به سامانه ی صیاد می تواند استعلام چک را انجام داده و تطبیق مندرجات چک با اطلاعات ثبت شده در سامانه ی صیاد را انجام دهد. تمامی این ساز و کارها به منظور کاهش مشکلات حقوقی چک انجام پذیرفته است. پس از احراز هویت و استعلام و تطبیق منرجات چک می تواند در سررسید مشخص شده برای وصول چک صیادی اقدام نماید.اما در صورتی که چک تایید نشد با انتخاب یکی از دلایل مندرج در سامانه موظف است برگه ی چک را به صادرکننده یا انتقال دهنده ی آن تحویل دهد انتقال چک صیادی انتقال چک از گذشته مرسوم است. با روی کار آمدن قانون جدید چک با پشت نویسی چک و درج اطچاعات مربوط به آن در سامانه ی صیادی می توان برای انتقال چک صیادی اقدام کردو نقل و انتقال چک بصورت قبض و اقباض ممنوع بوده و دیگر کاربردی ندارد به این منظور بایستی با ورود به سامانه ابتدا احراز هویت انجام گردد. سپس با ثبت شناسه ی یکتای چک و ورود اطلاعات، انتقال چک اولیه ثبت و تایید گردد.

آشنایی با نحوه وصول چک صیادی

آخرین ذینفع چک به عنوان مالک نهایی که همان دارنده آن شناخته می شود. این فرد می تواند در تاریخ سررسید چک با مراجعه به شعب هر یک از بانک های کشور برای وصول مبلغ چک خود اقدام نماید. متصدی بانک موظف است پس از اخد استعلام های مربوطه از سامانه ی صیاد، مالکیت ذینفع چک را احراز کرده و مبلغ چک را به حساب او واریز نماید. نکته ی قابل توجهی که در قانون جدید چک به آن اشاره شده است, در صورت کسری حساب فرد صادرکننده ی چک دارنده می تواند مبلغ باقی مانده را از محل سایر حساب هایی که فرد صادرکننده داراست مطالبه نماید, این حساب ها توسط بانک مربوطه از سامانه ی بانک مرکزی
استعلام شده و در اختیار دارنده قرار می گیرد در این راستا و بر اساس قانون جدید چک تمامی حساب های بانکی فرد صادرکننده ی چک در تمامی شعب بانک ها و مؤسسات مالی و اعتباری کشور به میزان مبلغ کسری چک پس از گذشت 24 ساعت از ثبت برگشت چک مسدود می گردد.

آشنایی با نحوه برگشت زدن چک صیادی

برگشت زدن چک صیادی در سامانه ی یکپارچه ی بانک مرکزی به ثبت می رسد و با صدور گواهی عدم پرداخت به همراه کد رهگیری که به مهر بانک میرسد متصدی بانک مربوطه تشریفات قانونی آن را اعمال میکند. در گواهی عدم پرداخت چک بانک موظف است هویت و نشانی فرد صادرکننده ی چک را قید کرده و همراه با مهر بانک و تایید مطابقت امضای چک با امضای موجود در سیستم بانکی به مشتری تحویل دهد.
قانون جدید چک دلایل زیر را برای برگشت زدن چک صیادی در نظر گرفته است اگر موجودی حساب فرد صادرکننده برای وصول چک کافی نبود یا با کسری موجودی چک مواجه بود. می توان از محل سایر حساب های بانکی فرد برای تأمین وجه چک اقدام نمود. در صورتی که در سایر حساب های بانکی فرد مبلغ کافی برای وصول چک وجود نداشت. می توان برای برگشت چک صیادی اقدام کرد.

الف- وجود اختلاف در برگه ی چک.

ب- صدور دستور عدم پرداخت وجه چک توسط صادر کننده یا ذینفع قانونی آن در چارچوب قانونی.

ج- عدم انطباق امضای چک با نمونه امضای مشتری.

د-قلم خوردگی در متن چک یا عدم ظهرنویسی درست چک.

ه-انسداد حساب جاری به موجب قانون و یا دستور مشتری

و- عدم انطباق مندرجات چک با مندرجات درج شده در سامانه ی صیاد.

نحوه ی تقاضای صدور اجرائیه از دادگاه و اداره ثبت

دارنده ی چک برگشتی با ارائه ی گواهی عدم پرداختی که دارای کد رهگیری است هم از طریق دایره اجرایی اداره ثبت ویا به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی یا از طریق سامانه خودکاربری و در صورت وکالت به وکیل دادگستری می تواند درخواست صدور اجرائیه را از دادگاه صالح تقاضا نماید چون که در دیگر چک رسیدگی ماهوی در جلسه دادگاه ندارد و چک بعنوان سند تجارتی مستقیما توسط اجرای احکام قابلیت وصول دارد ولی برای مطالبه خسارت تاخیر تادیه ان بایستی دادخواستی مجزا به دادگاه تقدیم نمود. دادگاه با بررسی مندرجات چک و احراز سه شرط مهم زیر برای صدور اجرائیه اقدام خواهد نمود.

• الف- وصول وجه آن منوط به تحقق شرطی نباشد.
• ب- در متن چک قید نشده باشد که چک بابت تضمین انجام معامله یا تعهد ارائه شده است.
• ج- گواهی عدم پرداخت به دلیل موضوع ماده 14 صادر نشده باشد.

صادرکننده ی چک 10 روز پس از تاریخ ابلاغ اجرائیه فرصت دارد برای پرداخت بدهی خود اقدام نماید. همچنین با موافقت ذینفع می تواند مالی را برای پرداخت بدهی خود معرفی کند. در غیر این صورت مطابق قانون نحوه ی اجرای محکومیت های مالی اقدام خواهد شد

وصول چک صیادی ثبت نشده یا چک های عادی

در صورتی که صادرکننده چک صرفا به صدور فیزیکی بر روی برگه چک بسنده نموده باشد و از طریق سامانه صیادی اقدام به ثبت چک با مندرجات نکند آن چک نه قابل وصول بوده و نه قابل برگشت می باشد و به طریق اولی امکان صدور گواهی عدم پرداخت نیز منتفی می باشد و نه از طریق مراجع قضایی و نه مراجع ثبتی قابل وصول می باشد فلذا صرفا از طریق استفاده از لاشه چک بعنوان رسید و تنظیم دادخواست مطالبه وجه مبلغ آن را از طریق مراجع قضایی وصول نمود. اما در مورد چک های عادب باتوجه به اینکه صدور و انتقال آن از طریق سامانه صیادی نیست باید وصول مبلغ آن از طریق تقدیم دادخواست مطالبه وجه آن اقدام کرد یا از طریق دایره اجرای اداره ثبت نسبت به وصول مبلغ آن اقدام نمود نکته بسیار مهمی که وجود دارد در خصوص چک های عادی نمیتوان اقدام به صدور اجرایه مستقیم از دادگاه اقدام کرد و بایستی بعد از برگشت این چک با اخذ گواهی عدم پرداخت از طریق رسیدگی دادگاه و قطعی شدن حکم محکومیت و با درخواست صدور اجراییه بعد آن میتوان مبلغ این چک را وصول نمود.

الزام به ثبت چک صیادی

باتوجه به اینکه صدور و انتقال چک های صیادی منوط به ثبت در سامانه صیادی می باشد در برخی موارد پیش می آید که صادرکننده اقدام به ثبت چک صیادی نمیکند در این موارد هیچ الزامی وجود ندارد که بتوان صادرکننده را به ثبت چک صیادی مجبور نمود ولی برخی محاکم در برخی موارد وجود دارد که صادرکننده را را به ثبت چک صیادی الزام میکنند که نمونه رای صادره به شرح ذیل می باشد.

رای دادگاه

در خصوص دعوی آقای جواد … به وکالت آقای … به طرفیت 1- آروین … 2- بانک ملت 3- آقای مهدی … به خواسته الزام خواندگان به ثبت دو فقره چک در سامانه صیادی به مشخصات 1- شماره … به تاریخ 05-12-1401 کد رهگیری ۱۳۳۰۰۱۰۰۸۲۰۰۵۶۱۶ به مبلغ ۱۲۵/۰۰۰/۰۰۰/۰۰۰ ریال و 2- شماره … به تاریخ 05-11-1401 به کد رهگیری ۵۲۴۶۰۱۰۰۸۲۰۰۵۶۱۷ هر دو بانک ملت مسجد جامع شهرک قدس کد ۱۲۶۵۶۵۶ بانضمام کلیه خسارات قانونی اعم از هزینه دادرسی و حق الوکاله وکیل. وکیل خواهان در دادخواست تقدیمی اعلام نموده «احتراماً به استحضار می رساند، خواندگان جهت پرداخت دین خود مبادرت به صدور 2 فقره چک با مشخصات ستون خواسته به نام و کد ملی موکل جواد … در روی لاشه چک نموده و لیکن از ثبت آن به نام دارنده چک در سامانه صیادی با وصف اظهارنامه مورخ 29-07-1402 استنکاف به عمل می آورند، حال با عنایت به اینکه چک توسط خواندگان به نام موکل صادر و به امضاء رسیده است و هم اکنون نیز به عنوان دارنده چک محسوب می گردند تقاضای صدور حکم مبنی بر الزام خواندگان (خوانده ردیف اول و دوم صاحب حساب و خوانده ردیف سوم به عنوان صادرکننده لاشه چک و قابلیت دسترسی به سامانه صیادی) به ثبت چک به نام خواهان مورد استدعاست.» خواندگان با وجود ابلاغ قانونی دفاعی ننموده اند

اولاً دعوی مطروحه توجهی به بانک ملت ندارد و لذا دادگاه به استناد مواد ۸۴ و ۸۹ قانون آئین دادرسی مدنی قرار رد دعوی صادر می نماید.

ثانیاً با توجه به مراتب فوق از نظر دادگاه دعوی خواهان به جهات ذیل موجه و قابل پذیرش است،

1- تعهد ضمنی خواندگان برای ثبت چک در سامانه صیاد چراکه طبق عرف رایج در معاملات، چک باید به گونه ای تنظیم و صادر شود که قابل وصول باشد و تمام امتیازات چک را داشته باشد چراکه در غیر این صورت اغلب مردم از تحویل گرفتن چک امتناع نموده و چه بسا در صورت آگاهی از تبعات امر از انجام معامله خودداری می نمایند.

2- در اغلب موارد صدور چک، صادرکننده تعهد صریح بر ثبت چک می نماید لیکن غالباً این تعهد شفاهی بوده و اثبات آن برای دارنده چک ممکن است مشکل باشد و در مانحن فیه نیز وکیل خواهان در جلسه دادرسی مدعی تعهد شفاهی خواندگان به ثبت چک ها شده است.

3- برخلاف برخی از نظرات در دکترین حقوقی که الزام به ثبت چک را بی فایده دانسته و طرح دعوی مطالبه وجه چک ثبت نشده را توصیه می نمایند بایستی دقت نمود که اصل بر آزادی اختیار و اراده اشخاص در انتخاب نوع دعوی بوده و اصل بر قابل استماع بودن دعاوی بوده و نمی توان اختیار اشخاص را نادیده گرفت از سوی دیگر استماع دعوی الزام به ثبت چک در سامانه صیاد آثار قابل توجهی دارد که از آن جمله می توان به موارد ذیل اشاره نمود؛

1- امکان برگشت زدن چک و تحمیل محرومیت های مذکور در قانون چک به صادرکننده چک و وادار نمودن او به تکاپو جهت رفع محرومیت ها و سازش با دارنده چک،

2- امکان اخذ قرار تأمین خواسته بدون پرداخت خسارت احتمالی،

3- امکان اخذ اجرائیه بدون محاکمه موضوع ماده ۲۳ قانون چک بدون پرداخت هزینه دادرسی قابل توجه،

4- امکان محاسبه خسارت تاخیر تادیه چک از تاریخ چک تا زمان وصول،

5- امکان محکوم نمودن تضامنی نماینده شخص حقوقی طبق ماده ۱۹ قانون چک. بنابراین با عنایت به شرایط اجابت خواسته و احراز تعهد عرفی و قانونی خواندگان به ثبت چک های فوق در سامانه صیاد به استناد ماده ۲۲۰ قانون مدنی و مواد 3، 4 و تبصره ۱ ماده 21 مکرر قانون چک و مواد ۱۹۸، ۵۱۵ و ۵۱۹ قانون آیین دادرسی مدنی، خواندگان غیر از بانک ملت را به ثبت دو فقره چک های فوق در سامانه صیاد ملزم می نماید.

(با مشخصات مذکور در دادخواست) و به علاوه ایشان را به پرداخت ۶/۹۴۷/۵۰۰ ریال بابت هزینه دادرسی و سه میلیون ریال بابت حق الوکاله وکیل در مرحله بدوی در حق خواهان محکوم می نماید رای صادره نسبت به آروین … و مهدی … غیابی ظرف 20 روز قابل واخواهی در این دادگاه و سپس ظرف بیست روز قابل اعتراض در دادگاه تجدیدنظر استان تهران می باشد.