تعلیق مجازات چیست و در چه مواردی صادر می شود و نمونه حکم تعلیق

قانون مجازات اسلامی که در مقام جرم انگاری و مجازات مجرمین است، نظر بر این دارد که برای اصلاح محرم چه بسا مجازات در مواردی کارساز نباشد و حتی مجازات باعث شود که وی بیشتر از قبل به انجام ناهنجاری ها ادامه دهد.

لذا قانون گذار برای برخی مجرمین که امید و پیش بینی اصلاح آن ها می رود یک سری نهاد های ارفاقی در نظر گرفته شده، نهاد های ارفاقی سعی دارند که فرد مجازات نشود یا کمتر و سبک تر مجازات شود تا امید به اصلاح وی برود یا اینکه با حکم دادن دادگاه به این نهاد های ارفاقی فرصت دیگری به مجرم بدهند که بتواند به جامعه برگردد و خود را اصلاح کند.

برخی از این نهاد ها در قانون آیین دادرسی کیفری پیش بینی شده اند اما غالبا در قانون مجازات اسلامی وجود دارند.

مواردی مثل آزادی مشروط، تعویق صدور حکم، نظام نیمه آزادی، تعلیق تعقیب، تعلیق اجرای مجازات برخی از این نهاد های ارفاقی محسوب می شوند.

ما سعی داریم در این فرصت به بررسی نهاد تعلیق اجرای مجازات پرداخته و احکام آن را بیان کنیم.

تعلیق اجرای مجازات در قانون جدید

فلسفه نهاد تعلیق مجازات به این شکل است که قانون گذار به افرادی که مجازات آن ها در محدوده مجازات تعزیری درجه ۳ تا ۸ است.

یعنی مثلا حبس آنان ۱۵ سال و کمتر است با متوقف کردن مجازات آنان و اجرا نکردن آن اجازه برگشت دوباره به جامعه را می دهد با این توضیح که با توقف اجرای مجازات به وی فرصت می دهد که اگر در مدت های تعیین شده مرتکب جرمی نشود مجازات وی به کلی کن لم یکن شود و زائل شود.

لذا می تواند گفت محکومیت جزایی فرد معلق می شود یا به عبارتی برای مدتی که در ادامه خواهیم خواند این محکومیت جزایی به تاخیر می افتد.

انواع تعلیق اجرای مجازات

حکم تعلیق اجرای مجازات به صورتی که در بالا تشریح کردیم ممکن است، ضمن صدور حکم محکومیت باشد یا اینکه بعد از  شروع شدن مجازات و گذشتن مدتی از آن صادر شود.

با این وجود در هر زمانی که صادر شود این تعلیق اجرتی مجازات ممکن است:

• تعلیق ساده باشد، به این معنا که در اینجا‌ عدم اجرتی مجازات تنها منوط به عدم ارتکاب جرم است، به عبارتی اگر فرد در مدت تعیین شده مرتکب جرم حدی، قصاص،دیات، تعزیرات تا درجه ۷ شود، حکم تعلیق لغو می شود.
• تعلیق مراقبتی، در تعلیق مراقبتی علاوه بر این که متعهد می شود به شرایط تعلیق ساده، متعهد می شود که یک سری دستورات و تدابیری را که دادگاه تعیین می کند انجام دهد.
  این امور و دستورات و تدابیر در ماده ۴۲ و ۴۳ قانون مجازات اسلامی آمده است. اجرای احکام کیفری دادگاه به اجرای این دستورات نظارت دارد.

برخی از این دستورات طبق ماده ۴۲ عبارت اند از:

تعویق مراقبتی همراه با تدابیر زیر است:

• حضور به موقع در زمان و مکان تعیین شده توسط مقام قضائی یا مددکار اجتماعی ناظر
• ارائه اطلاعات و اسناد و مدارک تسهیل کننده نظارت بر اجرای تعهدات محکوم برای مددکار اجتماعی
• اعلام هرگونه تغییر شغل، اقامتگاه یا جابه جایی در مدت کمتر از پانزده روز و ارائه گزارشی از آن به مددکار اجتماعی
• کسب اجازه از مقام قضائی به منظور مسافرت به خارج از کشور

تبصره ـ تدابیر یاد شده می تواند از سوی دادگاه همراه با برخی تدابیر معاضدتی از قبیل معرفی مرتکب به نهادهای حمایتی باشد.

در ماده ۴۳ نیز برخی دیگر از موارد اسم برده شده است که دادگاه با توجه به جرم ارتکابی و خصوصیات فرد به آن حکم می کند و مرتکب را مکلف به انجام برخی از این امور می کند که عبارت اند از:

حرفه آموزی، اقامت یا عدم اقامت در محل معین، درمان اعتیاد، پرداخت نفقه، خودداری از فعالیت های مرتبط با جرم، گذراندن دوده های خاص آموزشی و.. 

ضمانت اجرای عدم رعایت دستورات دادگاه/ارتکاب جرم در دوره تعلیق مجازات

اگر مرتکب در دوران تعلیق اجرای مجازات از دستورات دادگاه تبعیت نکند.

در صورت تخلف برای اولین بار، در این صورت اگر عذر موجه نداشته باشد دادگاهی که حکم تعلیق را صادر کرده می تواند به درخواست دادستان یا قاضی اجرای احکام یک تا دو سال به مدت تعلیق اضافه کند یا این که اصلا حکم به تعلیق را لغو کند و مجازات فرد اجرا بشود.

اگر فرد مرتکب برای بار دوم تخلف کند، در این صورت بدون هیچ ارفاقی حکم تعلیق لغو می شود و مجازات فرد اجرا خواهد شد.

نکته ای دیگر که باید به آن توجه کرد این است که همانطور که گفته شد اگر در دوره مدت تعلیق، فردی که مجازات وی معلق شده مرتکب جرمی شود البته در صورتی که در جرم تعزیری مجازات آن جرم تا درجه ۷ باشد، فرد علاوه براین که به مجازات جرم اخیر محکوم می شود پس از قطعیت آن دادگاه حکم تعلیق را نیز لغو خواهد کرد و ممکن است همین دادگاه دومی که جرم را بررسی می کند حکم تعلیق دادگاه اول را لغو کند.

البته این امر را باید به اطلاع دادگاه صادر کننده حکم تعلیق برساند.

این که فرد در صورت ارتکاب جرم جدید حکم تعلیق مجازات وی لغو خواهد شد را دادگاه در همان ابتدا به محکوم اعلام می کند.

مدت تعلیق مجازات و پایان یافتن مدت

مدت تعلیق اجرای مجازات بین ۱ تا ۵ سال خواهد بود که تعیین دقیق آن با دادگاه می باشد.

اگر فرد در این دوره مرتکب جرمی نشود و حسب مورد دستورات دادگاه را نیز انجام دهد مجازات وی به صورت قطعی از بین می رود.

نکته ای دیگر که باید به آن توجه کرد این است که اگر دادگاه رای بر تعلیق مجازات بدهد و این رای تعلیق تمام مجازات را شامل شود نه تعلیق بخشی از مجازات، اگر فرد در بازداشت باشد، آزاد خواهد شد.

اگر در زمان و در جریان رسیدگی از فرد مرتکب تامین و وثیقه ای اخذ شده باشد با صدور رای بر تعلیق اجرای مجازات آن تامین صادر سابق لغو می شود و وثیقه پس داده می شود و اگر هم کفیل کفالت کرده باشد بری می شود.

صدور تعلیق اجرای مجازات چه شرایطی دارد؟

در ابتدا شرط اولیه این است که در مرتکب یکی از جهات تخفیف ماده ۳۸ قانون مجازات اسلامی وجود داشته باشد.

مثل گذشت شاکی در جرایم غیر قابل گذشت، همکاری موثر وی در شناسایی شرکا و معاونان، تحریک آمیز بودن رفتار بزه دیده، پشیمانی و ندامت، داشتن حین سابقه و… که داشتن یکی از این موارد ماده ۳۸ ق.م.ا باعث می شود فرد یکی از شرایط تعلیق  مجازات را دارا شود.

شرط دیگر این است که دادگاه پیش بینی کند که اگر به وی تعلیق اجرای مجازات تعلق بگیرد احتمال زیاد فرد مرتکب اصلاح خواهد شد. یعنی اصلاح فرد توسط دادگاه پیش بینی شود.

سومین موردی که شرط است برای تعلیق مجازات جبران ضرر و زیان یا برقراری ترتیباتی برای پرداخت آن خواهد بود.

نکته ای دیگر که لازم است به آن توجه شود این است که فرد مرتکب نباید سابقه کیفری موثر داشته باشد وگرنه مشمول تعلیق اجرای مجازات نخواهد شد.

تعلیق بخشی از مجازات

همان طور که از ماده ۴۶ قانون مجازات بر می آید ممکن است تمام مجازات معلق بشود یا به تاخیر بیفتد یا اینکه قسمتی از آن مشمول تعلیق مجازات شود.

همچنین این امکان وجود دارد که فرد در حالی که مقداری به میزان یک سوم مجازات را سپری و تحمل کرده باشد از دادگاه درخواست تعلیق اجرای مجازات نسبت به باقی مانده مجازات بدهد.

ماده۴۶: در جرائم تعزیری درجه سه تا هشت، دادگاه می تواند در صورت وجود شرایط مقرر برای تعویق صدور حکم، اجرای تمام یا قسمتی از مجازات را از یک تا پنج سال معلق نماید.

دادستان یا قاضی اجرای احکام کیفری نیز پس از اجرای یک سوم مجازات می تواند از دادگاه صادرکننده حکم قطعی، تقاضای تعلیق نماید.

همچنین محکوم می تواند پس از تحمل یک سوم مجازات، در صورت دارا بودن شرایط قانونی، از طریق دادستان یا قاضی اجرای احکام کیفری تقاضای تعلیق نماید. 

تعلیق اجرای مجازات شامل چه جرائمی نمی شود؟

• در حدود.
• قصاص.
• دیات.
• تعزیرات درجه ۱ و ۲.
• تعزیرات منصوص شرعی، تعلیق امرای مجازات وجود ندارد.

قابلیت تعلیق جرایم امنیتی و کلاهبرداری

طبق قانون جدید و الحاقات و اصلاحات سال ۹۹ ماده ۴۷ قانون مجازات با تبصره ای که به آن اضافه شد، جرایم علیه امنیت داخلی و خارجی را در صورتی که که فرد همکاری موثر داشته باشد در کشف جرم و شناسایی متهمان می توان بخشی از مجازات وی را تعلیق کرد.

همچنین جرایم کلاهبرداری و در حکم کلاهبرداری نیز مشمول این امر شده اند.

تبصره (الحاقی سال ۱۳۹۹) ماده ۴۷- در جرائم علیه امنیت داخلی و خارجی کشور در صورت همکاری مؤثر در کشف جرم و شناسایی سایر متهمان، تعلیق بخشی از مجازات بلامانع است.
همچنین تعلیق مجازات جرائم علیه عفت عمومی (به جز جرائم موضوع مواد (۶۳۹) و (۶۴۰) کتاب پنجم قانون مجازات اسلامی تعزیرات و مجازات‌های بازدارنده مصوب ۲/۳/۱۳۷۵ با اصلاحات و الحاقات بعدی) در کلاهبرداری و جرائمی که مجازات کلاهبرداری درباره آنها مقرر شده یا طبق قانون کلاهبرداری محسوب می ‌شود و شروع به جرائم مقرر در این تبصره، بلامانع است.
رعایت ماده (۴۶) این قانون در خصوص این تبصره الزامی است.

در کدام جرائم تعلیق مجازات ممنوع است؟

1. جرائم علیه امنیت البته اگر همکاری موثر باشد امکان پذیر است.
2. جرائم سازمان یافته.
3. سرقت مسلحانه یا مقرون به آزار.
4. آدم ربایی.
5. خرابکاری در تاسیسات آب و برق، گاز ،نفت و مخابرات.
6. اسید پاشی.
7. قدرت نمایی با چاقو و ایجاد مزاحمت با چاقو یا هر نوع اسلحه دیگر.
8. جرایم علیه عفت عمومی در مواد ۶۳۹ و ۶۴۰.
9. قاچاق عمده مواد مخدر یا روان گردان.
10. قاچاق عمده مشروبات الکی.
11. قاچاق عمده سلاح و مهمات.
12. قاچاق انسان.
13. تعزیر بدل از قصاص نفس.
14. معاونت در قتل عمدی.
15. معاونت در محاربه.
16. معاونت در افساد فی الارض.
17. جرایم اقتصادی بیشتر از ۱۰۰ میلیون البته در کلاهبرداری تعلیق ممکن است.
18. اعمال مجرمانه نسبت به آمر به معروف و ناهی از منکر.
19. حدود.
20. قصاص.
21. دیات.
22. مجازات مرتکبین جرائم اخلال در نظام اقتصادی و موارد خاص دیگر در قوانین خاص.

نمونه رای دادگاه در خصوص تعلیق اجرای مجازات

بسمه تعالی

شماره پرونده:

شماره حکم:

اتهام: …………….

دادگاه پس از بررسی اوراق و محتویات پرونده ختم رسیدگی را اعلام و بشرح آتی مبادرت بصدور رأی می نماید.

«رأی دادگاه»

در خصوص اتهام آقای … دائر بر ………………. توجهأ به محتویات پرونده از جمله گزارش اداره …. و کیفرخواست صادره از شورای دادسرای عمومی … اقاریر متهم در مرحله تحقیقات مقدماتی در دادسرا و اقاریر در محضر دادگاه و نیز سایر قرائن و امارات موجود در پرونده بزهکاری متهم بنظر دادگاه محرز است لذا مستندأ به ماده ۵۰۰ قانون …. حکم بر محکومیت متهم به تحمل یکسال حبس تعزیری صادر و اعلام میدارد مع الوصف دادگاه با توجه به وضع خاص متهم و جوانی و اظهار ندامت و پشیمانی و فقد سابقه کیفری و مستندأ به مواد ۲۵ و ۳۵ از قانون …… قرار تعلیق اجرای مجازات حبس بمدت ۱ ماه را صادر و اعلام می نماید. بدیهی است در صورت ارتکاب هر یک از جرایم مستوجب مجکومیت مذکور ماده ۲۵ قانون مارالذکر علاوه بر مجازات جرم اخیر مجازات معلق نیز بموقع اجرا گذاشته خواهد شد. رأی صادره حضوری محسوب و ظرف بیست روز از ابلاغ قابل تجدیدنظر در محاکم محترم تجدیدنظر مرکز استان… می باشد.

رونوشت برابر اصل و اداری است.

  رئیس شعبه…….. جزایی

نتیجه گیری

تعلیق اجرای مجازات به معنای به تاخیر انداختن مجازات کسی است که در وی جهات تخفیف وجود داشته و امکان اصلاح وی پیش بینی می شود تا اگر که در مدت معینی وی مرتکب عمل خلافی نشد و مرتکب جرمی نشد؛ پس از آن مدت به طور قطع از مجازات معاف شود.

تعلیق اجرای مجازات از نهاد های ارفاقی قانون مجازات است، که شرایط و ضوابط آن را در بالا تشریح کردیم.

که از شرایط آن تعزیری بودن جرم است و اینکه جرائم تعزیری درجه ۱ و درجه ۲ قابل تعلیق اجرای مجازات نیستند جرایم درجه ۱ و ۲ جرائمی هستند که مجازات حبس آن ها بیشتر از ۱۵ سال می باشد.

لذا اگر جرمی حبس آن ۱۵ سال و کمتر باشد قابلیت این را دارد که مشمول تعلیق اجرای مجازات شود. برخی دیگر از جرایم خاص وجود دارند که بنابر مصالحی قابلیت تعلیق مجازات را ندارند.

حتی اگر حبس آن ها یا مجازات آن ها درجه ۳ تا ۸ باشد. زیرا گفتیم که تعلیق مجازات مخصوص جرائم درجه ۳ تا ۸ است.

سوالات متداول

مدت تعلیق اجرای مجازات چقدر است؟

 این مدت بین ۱ سال تا ۵ سال خواهد بود که البته ممکن است در اثر تخلف و عدم رعایت دستورات دادگاه از ۵ سال هم تجاوز کند تا ۷ سال.

ارتکاب چه جرمی باعث از بین رفتن حکم تعلیقی و اجرای مجازات می شود؟

 ارتکاب جرایم حدی، قصاص، دیات، و جرایم درجه ۱ تا ۷ موجب می شود حکم تعلیق فرد لغو شود. پس اگر فرد مرتکب جرمی با مجازات درجه ۸ شود همچنان حکم تعلیق وی پابر چاست.

شرایط تعلیق اجرای مجازات چیست؟

وجود جهات تخفیف، پیش بینی اصلاح مرتکب، فقدان سابقه کیفری و جبران ضرر و زیان.