گواهی یا شهادت در دادگاه به این معناست که فرد از دیده ها و شنیده ها و محسوسات خود و سایر اطلاعاتی که در مورد موضوع دعوا دارد در دادگاه سخن می گوید.
از طرفی شهادت کذب یعنی اینکه شخصی به دروغ چیزی را که ندیده یا اطلاعی از آن ندارد در دادگاه به نفع کسی از آن سخن بگوید.
باید گفت شهادت به واسطه اینکه از ادله اثبات دعوا می باشد و بسیار در دعاوی و پرونده ها به کار می رود و سوء استفاده از آن ممکن است؛ بسیاری از پرونده ها را تحت تاثیر قرار دهد لذا قانون گذار شهادت کذب را جرم دانسته و برای آن مجازات تعیین کرده است.
حکم و مجازات شهادت کذب
در ماده ۶۵۰ قانون مجازات اسلامی بخش تعزیرات شهادت کذب مورد جرم انگاری قرار گرفته است.
ماده ۶۵۰- هر کس در دادگاه نزد مقامات رسمی شهادت دروغ بدهد؛ به سه ماه و یک روز تا دو سال حبس و یا به یک میلیون و پانصد هزار تا دوازده میلیون ریال جزای نقدی محکوم خواهد شد.
تبصره – مجازات مذکور در این ماده علاوه بر مجازاتی است که در باب حدود و قصاص و دیات برای شهادت دروغ ذکر گردیده است
پس مطابق ماده ۶۵۰ مجازات شهادت دروغ یا حبس است یا جزای نقدی که دادگاه اختیار دارد یکی از آنها را به اختیار خود انتخاب کند.
به جز مجازات مزبور اثر دیگری که شهادت دروغ دارد این است که آن شهادت در دادگاه بی اثر می شود و اثر آن در پرونده از بین می رود.
ماده ۱۳۱۹ قانون مدنی مقرر کرده است که:
در صورتی که شاهد از شهادت خود رجوع کند یا معلوم شود بر خلاف واقع شهادت داده است به شهادت او ترتیب اثر داده نمی‌شود.
لذا اگر برای دادگاه ثابت شود شهادت دروغ بوده است بدون توجه به آن شهادت تصمیم گیری می کند.
ولی اگر بعد از آن که حکم دادگاه صادر شد کذب بودن شهادت ثابت بشود آن وقت می توان نسبت به رای صادره اعتراض کرد که در دادگاه بدون توجه به آن شهادت دوباره تصمیم گیری می شود بعد از تشکیل جلسه دادرسی.
به جز این موارد مسئولیت مدنی کسی که شهادت کذب ادا کرده است نیز قابل بحث خواهد بود.
نمونه رای شهادت کذب ۱
نمونه رای شهادت کذب:
شاکی: آقای مرتضی . ح
مشتکی عنهم: ۱ – احمدرضا . ف ۲ – محمدرضا . ف
اتهام: شهادت کذب
در خصوص شکایت آقای مرتضی . ح علیه آقایان ۱ – احمدرضا . ف ۲-محمدرضا.ف دائر بر شهادت کذب با عنایت به اینکه شاکی جهت اثبات ادعای خویش دلیلی ارائه ننموده است و صرف شکایت شاکی موجب اثبات بزه نمی گردد و نظر به اینکه در تحقیقات معموله ادله ای دال بر وقوع و انتساب بزه به متهمین کشف نشده است و توجهاً به اینکه بر فرض تناقض در نحوه اظهارات شهود دلالت بر کذب بودن شهادت آنان نبوده است و موجب اثبات بزه شهادت کذب نمی شود چرا که ممکن است نامبردگان در مقام بیان نبوده اند لذا از آنجا که کذب بودن اظهارات شهود و سوء نیت آنان به نظر دادیاری محرز نگردیده است لذا با عنایت به حاکمیت اصلی کل برائت مستنداً به مواد ۴ و ۲۶۵ قانون آیین دادرسی کیفری مصوب ۱۳۹۲ قرار منع تعقیب صادر و اعلام می گردد.
قرار صادره ظرف مدت ۱۰ روز از تاریخ ابلاغ قابل اعتراض در محاکم کیفری دو می باشد.
نمونه رای شهادت کذب ۲
نتیجه حکم: شرط تحقق بزه شهادت کذب آن است که شهادت در دادگاه ایراد شود نه در دادسرا.
خصوص اتهام ۱- آقای ب.ت. فرزند ح.، متولد ۱۳۴۱، با سواد، اهل شهریار، فاقد سابقه محکومیت کیفری، با وکالت آقای م.ب. و خانم ه.د.، دایر بر جعل و استفاده از سند مجعول قرارداد تنظیمی ۲۰۴ مورخه ۲۳/۰۱/۸۴ تنظیمی در آژانس مسکن م. موضوع شکایت شاکی آقای د.الف. و اتهام آقایان ۲- ع.ح. فرزند الف.، ۳۵ ساله، ساکن شهرستان رزن استان همدان، با وکالت م.ب. و ه.د. ۳- م.ش. فرزند ق.، ۵۲ ساله، ساکن شهریار ۴- ش.ق. فرزند م.، سه نفر اخیر دایر بر شهادت کذب راجع به مبایعه نامه مذکور در شعبه ۱۱ بازپرسی دادسرای ناحیه ۱۰ موضوع شکایت آقای د.الف. و کیفرخواست صادره از دادسرای ناحیه ۱۰ تهران؛ با این شرح که شاکی اظهار نموده متهم ردیف اول قرارداد مذکور ۲۰۴ مورخه ۲۳/۰۱/۸۴ را جعل، سپس آن را به شعبه ۱۱ بازپرسی دادسرای ناحیه ۱۰ تهران ارائه و نامبرده را به اتهام انتقال مال غیر تحت تعقیب قرار داده و متهمان اخیرالذکر موصوف ردیف ۲-۳-۴ نیز در شعبه بازپرسی شهادت بر بیع علیه شاکی داده اند که با بررسی و تحقیقات انجام شده منع تعقیب وی صادر شده است؛ دادگاه با بررسی محتویات پرونده شکایت شاکی کیفرخواست صادره از دادسرا – نظریه هیئت سه نفره کارشناسی مبنی بر عدم اصالت سند مذکور مبایعه نامه فی مابین آقای ب.ت. و د.الف. – ملاحظه مدارک ابرازی – سند مورد ادعا منضم به پرونده و ارائه سند مذکور به شعبه بازپرسی و تعقیب شاکی و نهایتاً منع تعقیب وی و انکار بلا وجه متهم ردیف اول اتهام وی به نظر دادگاه محرز بوده و به استناد مواد ۵۲۳ – ۵۳۶ قانون مجازات اسلامی در مورد جعل به دو سال حبس و در مورد استفاده به دو سال حبس محکوم می نماید. سند مورد ادعای جعل نیز پس از قطعیت رأی معدوم گردد. در خصوص اتهام سه نفر آقایان ع.ح. – م.ش. و ش.ق. مبنی بر شهادت کذب نظر به صراحت ماده ۶۵۰ قانون مجازات اسلامی که شهادت در دادگاه نزد مقامات رسمی قید شده در حالی که شهادت افراد مذکور در دادگاه نبوده و در دادسرا بوده است به لحاظ فقد عنصر قانونی صرف نظر از صحت و سقم موضوع مستنداً به ماده ۱۷۷ قانون آیین دادرسی دادگاه های عمومی و انقلاب در امور کیفری و مستفاد از ماده ۶۵۰ قانون مجازات اسلامی رأی بر برائت سه نفر اخیرالذکر صادر و اعلام می گردد. رأی صادره حضوری محسوب و ظرف ۲۰ روز پس از ابلاغ، قابل تجدیدنظر در دادگاه تجدیدنظر استان تهران است.
رئیس شعبه ۱۱۶۴ دادگاه عمومی جزایی تهران ـ کریمی
نتیجه گیری
شهادت کذب به معنای شهادت دادن دروغ علیه کسی و به نفع دیگری می باشد
از این جهت که شهادت از ادله اثبات دعوا به شمار می رود و بسیار از پرونده ها ممکن است به وسیله استناد به آن به نتیجه برسند لذا قانون گذار به درستی سو استفاده از آن را جرم انگاری کرده است که اگر کسی شهادت دروغ بدهد به جز آنکه اثر شهادت در آن پرونده از بین می رود به مجازات هم خواهد رسید.
حتی زمانی که رای نهایی شده باشد می توان با اثبات کذب بودن شهادت از رای صادره اعاده دادرسی کرد.
سوالات متداول
مجازات شهادت کذب چیست؟
مجازات جرم مزبور یا حبس خواهد بود یا جزای نقدی که حسب تصمیم دادگاه هر یک از آن ها به عنوان مجازات انتخاب می شود. اما نمی توان به هر دو با هم حکم کرد.
بی اثر کردن رایی که بر اساس شهادت کذب بوده چگونه است؟
اگر قبل از صدور حکم، کذب بودن شهادت ثابت شود رای بدون توجه به آن صادر می شود اگر بعد از صدور حکم باشد راه اعتراض وجود دارد و اگر بعد از نهایی شدن حکم باشد راه اعاده دادرسی نیز باز خواهد بود.
اثرات شهادت کذب چیست؟
به جز حرام بودن فعل مذکور و جرم بودن آن شهادت مزبور در پرونده لحاظ نمی شود و فرد مذکور دارای مسئولیت مدنی خواهد بود.
