حرفه ی وکالت به عنوان یک شغل پر درآمد در دنیا محسوب می شود و این قشر، جایگاه اجتماعی بالایی در جامعه دارند.
یکی از خصیصه های مهم حرفه وکالت این است که از این شغل تنها به عنوان یک پیشه یاد نمی شود، بلکه به عنوان مدافعین عدالت که برای احقاق حق مردم تلاش می کنند، شناخته می شوند.
به همین منظور مردم عموما به وکلای خود اعتماد می کنند زیرا آن ها را افرادی پایبند به قانون و خواهان اجرای عدالت می دانند.
افراد برای ورود به حرفه ی وکالت در هر کشوری ملزم به گذراندن دوره ها و گاه آزمون هایی هستند که این مقررات در هر کشوری متفاوت است.
در این بخش اصول وکالت در ایران و مقررات آن ارائه ی شود.
تاریخچه وکالت در ایران
تا انقلاب مشروطه و الزام حاکمیت قانون و تفکیک قوا و ورود ایران به جامعه جهانی، اداره مملکت با مصوبات قوه مقننه انجام گرفت.
وکالت تا این تاریخ از قانونمندی خاصی، همانند قضاوت، برخوردار نبود و از نظر مجلس وقت پنهان نمی ماند.
بدیهی است وقتی برای رفع اختلافات مردم، زور و قدرت جای خود را به تصمیم قاضی داد، لزوم حضور وکیل در کنار قاضی ضرورت یافت.
تا این تاریخ، یعنی استقرار مشروطیت، قضاوت و دادرسی زیر نظر علماء و روحانیون بود و عموم مرافعات مردم نزد مجتهدین و مراجع شرعی طرح و حل و فصل می شد و علمای بزرگ، در شهرهای مختلف، وکلایی برای پاسخگویی به سوالات شرعی مردم و نیز رفع ترافع معرفی می کردند.
انقلاب مشروطه در مرداد ماه سال ١٢٨۵ به وقوع پیوست.
مرحوم حسن پیرنیا– که خود تحصیل کرده علم حقوق در روسیه آن زمان بود– به وزارت دادگستری تعیین شد و در سال ١٢٨٧ کمیسیون تنقیح قوانین را تشکیل داد.
وظیفه این کمیسیون ترجمه قوانین خارجی و تهیه دستورالعمل های دادستانی – که در آن روزگار «اداره مدعی عمومی» نامگذاری شده بود – در نظر گرفته شد.
وکالت، که تا آن روز قید و شرط خاصی نداشت و همه می توانستند وارد این شغل شوند، مورد نظر کمیسیون تنقیح قوانین قرار گرفت تا از ورود افراد بی اطلاع از رموز وکالت – که باید هم سطح قضات، سواد فقهی و، با انقلاب مشروطه علاوه بر سواد فقهی، سواد عرفی هم می داشتند – جلوگیری کند.
با وقوع کودتای سوم اسفند و تغییرات سیاسی در جامعه آن روز، وکلای دادگستری – که پیشتاز هر مسئله اجتماعی هستند – در تیرماه ١٣٠٠ هیأت مدیره شش نفره ای انتخاب کردند و درخواست های صنفی خود را طی پنج ماده به اطلاع وزیر دادگستری رساندند.
وزارت دادگستری با تشکیل اولین مجمع موافقت کرد و تیرماه ١٣٠٠ را باید سرآغاز حرکت به نتیجه رسیده صنفی وکلاء دانست.
این مجمع توانست، در آن شرایط حساس و علیرغم مستقل نبودن، از حقوق وکلاء دفاع کند و تعداد زیادی از افراد خوشنام – که سابقه مبارزاتی داشتند، ولی وزرای عدلیه از صدور پروانه یا تمدید پروانه آنها خودداری کرده بودند – تا اندازه ای حقوق از دست رفته را باز پس گیرند.
این وضع تا آبان ماه ١٣٠۴ و انتقال حکومت از قاجاریه به پهلوی ادامه داشت تا اینکه مرحوم علی اکبر خان داور به وزارت دادگستری رسید.
مرحوم داور خود عضو عدلیه بود و از طریق عدلیه برای تکمیل تحصیلات خود به سوئیس رفته بود.
وی، با بازگشت به ایران، در شهریور ١٣٠٠، تصدیق نامه وکالت گرفت.
برابر قانون اصول تشکیلات دادگستری، وکلای عدلیه به سه دسته تقسیم شدند:
وکلای رسمی، وکلای موقت و وکلای اتفاقی. وکلای رسمی کسانی بودند که از عهده امتحانات برآمده و دارای تصدیق نامه وکالت بودند.
وکلای موقت افرادی بودند، که به لحاظ نبود وکیل رسمی در محلی که دادگستری موجود بود، در اول هر سال از میان افراد متقاضی که از عهده امتحانات برنیامده بودند به مدت یک سال مجاز به وکالت بودند.
وکلای اتفاقی هم کسانی بودند که، بر سبیل اتفاق، در سال حداکثر سه نوبت، با اجازه وزارت عدلیه می توانستند در پرونده ای وکالت اتفاقی داشته باشند.
شرایط اخذ پروانه وکالت دادگستری در ایران
برای اخذ پروانه وکالت لازم که دارای مدرک کارشناسی حقوق یا فقه و حقوق باشید.
پس از اخذ مدرک کارشناسی برای دریافت پروانه وکالت باید در آزمون کانون وکلا که سالی یک مرتبه برگزار می شود شرکت کرده و سپس رتبه ی مورد نظر را اخد نموده تا در این آزمون قبول شوید.
پس از قبولی در آزمون وکالت با توجه به رتبه ی اخذ شده و شهری که قبول می شوید، ملزم به انتخاب وکیل سرپرست و گذراندن دوران کارآموزی هستید.
کارآموزی وکالت ۲ سال است و شما در این بازه زمانی شما به عنوان کازآموز پس گذراندن کلاس ها و نوشتن گزارشات دادگاه، نوبت به آزمون اختبار می رسد.
این آزمون به دو صورت شفاهی و کتبی است که پس از اخذ نمره ی قبولی در این آزمون شما وکیل پایه ۱ محسوب خواهید شد.
لازم به ذکر است که سن متقاضیان دریافت پروانه وکالت در استان تهران نباید بیشتر از ۴۰ سال و در سایر نقاط نباید بیشتر از ۵۰ سال باشد
- نکته: آقایان در صورت اخذ کارت پایان خدمت می توانند در آزمون وکالت شرکت نمایند.
خصوصیات وکیل موفق
برای انجام این شغل باید تحصیلات و تجربه کافی کسب کنید. شما باید مهارت های سخنوری و نوشتاری در حد عالی داشته باشید.
همچنین داشتن توان تجزیه و تحلیل میزان زیادی از اطلاعات، اعتماد به نفس زیاد و توان تحمل فشار کاری زیاد از لازمه های انجام درست این شغل است.
علاوه بر اینکه وکالت نیازمند علم حقوقی است لازم است که یک وکیل در مهارت های برقراری ارتباط با موکل نیز قدرتمند ظاهر شود.
از ارکان اصلی حرفه ی وکالت اعتماد بین وکیل و موکل است.
در واقع وکلا، امین موکلین خود محسوب می شوند و یک وکیل حرفه ای باید به اصول اخلاقی و رازداری پایبند باشد تا اعتماد کامل موکلین را جلب نماید.
همچنین رسالت وکیل در وهله ی اول دفاع از حقوق موکل است و سپس مسائل مالی مطرح است.
چیزی که وکالت را از کسب و کار بودن جدا می کند همین رسالت دفاع از عدالت است.
درآمد وکلا
درآمد یک وکیل به عوامل مختلفی بستگی دارد. این عوامل عبارتند از:
- تحصیلات تخصص.
- تجربه.
- بروز نمودن علم خود با قوانین و فنون جدید.
- تخصص در یکی از شاخه های حقوق.
- اخلاق حرفه ای.
- انتخاب پرونده های مناسب.
تمامی این آیتم ها به یک وکیل کمک می کند تا درآمد خوبی در حرفه ی وکالت داشته باشد.
وکالت ماهیتا ماند یک شغل آزاد است و درآمد واحدی ندارد مگر اینکه یک وکیل به عنوان مشاور حقوقی یا وکیل در یک شرکت دولتی یا خصوصی استخدام شود که در این صورت حقوق ثابتی خواهد داشت.
در غیر این صورت یک وکیل در آمد ثابتی ندارد. اما در صورت داشتن مهارت های فوق الذکر می تواند درآمد خود را ارتقا دهد.
البته لازم به ذکر است وکلا هر مبلغی را نمی توانند در پرونده های خود به عنوان حق الوکاله دریافت نمایند زیرا در خصوص حق الوکاله تعرفه ای وجود دارد و همچنین عرف نیز نقش مهمی را در تعیین مبلغ حق الوکاله دارد.
ساعت کاری حرفه ی وکالت
یک وکیل وابسته به اینکه به صورت شخصی کار می کند یا استخدام شرکت یا سازمان خاصی است دارای ساعات کاری متفاوتی است.
اگر به صورت شخصی در دفتر وکالت خودتان کار می کنید پس ساعت کاری شما کاملا منعطف است و تنها در زمان هایی که وقت ملاقات داده اید به دفتر کار خود مراجعه می کنید.
اما اگر کارفرما دارید باید نظر و خواسته او را هم برای زمان کارتان در نظر بگیرید.
در برخی موارد باید همیشه در دسترس باشید حتی در شب ها و تعطیلات.
محل کارتان معمولا در دفتر کار و دادگاه است ولی در برخی موارد با توجه به نوع پرونده کاری نیاز به مسافرت کاری برای ملاقات با موکلان و یا تهیه شواهد و مدارک دارید.
اگر در زمینه حقوق جزا فعالیت می کنید، زمان بیشتری از کار شما در دادگاه خواهد بود.
آینده شغلی حرفه ی وکالت
اصولا در بین دانشجویان حقوق همیشه نوعی نگرانی در رابطه با آینده وکالت هست، در واقع می توان گفت همه کسانی که به نوعی وارد دانشگاه می شوند و سال ها در زمینه علم و تحصیل تلاش می کنند به این امید هر روزشان را می گذرانند که بتوانند وارد بازار کار و اشتغال شوند، اما این موضوع علی الخصوص در رابطه با رشته هایی مانند وکالت که ورود به عرصه کار در آنها کمی سخت تر از دیگر رشته ها بوده.
رشته وکالت از آن دست رشته هایی است که با توجه به آزاد بودن بازار کار آن، بر خلاف سایرین رشته ها مانند رشته های مهندسی، پزشکی، حسابداری و غیره ورود به عرصه کار در آن بسته به قبولی در آزمون وکالت بوده و محدودیت پذیرش در این آزمون، کار را برای وکلا سخت تر کرده است.
بخصوص امروزه رشته حقوق یکی از پر مخاطب ترین رشته های تحصیلی محسوب می شود که تعداد فارغ التحصیلان آن بسیار زیاد است.
از این رو رقابت در حرفه ی وکالت بسیار بالاتر می رود و همه ی وکلا برای بهترین بودن باید بسیار تلاشگر باشند.
با این اوصاف حرفه ی وکالت با وجود پرتعداد بودن از جهت شرکت کنندگان و آزمون های مختلف، حرفه ی شریف و دارای جایگاه اجتماعی بالایی است که اگر متقاضی این شغل کوشا باشد می تواند ترقی کرده و به یک وکیل موفق تبدیل شود.
نتیجه گیری
حرفه ی وکالت به عنوان یک شغل پر درآمد در دنیا محسوب می شود و این قشر جایگاه اجتماعی بالایی در جامعه دارد.
یکی از خصیصه های مهم حرفه وکالت این است که از این شغل تنها به عنوان یک پیشه یاد نمی شود، بلکه به عنوان مدافعین عدالت که برای احقاق حق مردم تلاش می کنند، شناخته می شوند.
به همین منظور مردم عموما به وکلای خود اعتماد می کنند زیرا آن ها را افرادی پایبند به قانون و خواهان اجرای عدالت می دانند.
داشتن توان تجزیه و تحلیل میزان زیادی از اطلاعات، اعتماد به نفس زیاد و توان تحمل فشار کاری زیاد از لازمه های انجام درست این شغل است.
علاوه بر اینکه وکالت نیازمند علم حقوقی است لازم است که یک وکیل در مهارت های برقراری ارتباط با موکل نیز قدرتمند ظاهر شود.
برای اخذ پروانه وکالت لازم است پس از اخذ مدرک کارشناسی حقوق یا فقه و حقوق در آزمون وکالت شرکت کرده و رتبه ی مورد نظر را نمود.
سوالات متداول
آیا فارغ التحصیل رشته های دیگر می توانند آزمون وکالت دهند؟
خیر تنها در صورت داشتن لیسانس حقوق یا فقه حقوق می توان در این آزمون شرکت کرد.
آیا شرکت در آزمون وکالت شرط سن دارد؟
پروانه کارآموزی وکالت دادگستری در حوزه قضائی استان تهران فقط به افرادی اعطا می شود که در زمان ثبت نام سن آن ها از چهل سال تمام بیشتر نباشد و برای سایر حوزه‌های قضایی پروانه کارآموزی به کسانی داده می‌شود که هنگام ثبت‌نام سنشان از پنجاه سال تمام بیشتر نباش
داوطلب آزمون وکالت در ایران حتما باید تابعیت ایرانی داشته باشد؟
بله، داوطلب باید دارای تابعیت ایرانی باشد.
آیا داوطلب بدون داشتن مدرک کارشناسی می تواند در آزمون وکالت شرکت نماید؟
در صورتی که داوطلب مدارک بالاتر از کارشناسی رشته های حقوق و فقه و حقوق را داشته باشد اما مدرک کارشناسی را خیر، اجازه شرکت در آزمون وکالت را نخواهد داشت.
