زمانی که شما وارد یک تجارت می شوید باید همانطور که سود و مزایای آن را در نظر می گیرد، میزان ضرر و ریسک آن تجارت را هم بسنجید و با موانع قانونی آشنا شوید. امروزه با توجه به نوسان شرایط اقتصادی هر تاجری ممکن تا مرز ورشکستگی برود یا حتی آن را تجربه کند. اما منظور از ورشکستگی در قانون چیست؟ در این بخش ما قصد داریم تا شما را ورشکستگی و انواع آن بیشتر آشنا کنیم.
تاجر کیست؟
پیش از آنکه به تعریف ورشکستگی بپردازیم ابتدا با تاجر آشنا شویم. تاجر در واقع کسی است که حرفه و شغلش معاملات تجاری است و از این راه کسب در آمد نماید. البته این معاملات باید به صورت مداوم انجام شود و اگر کسی یکبار معامله ای کند تاجر محسوب نمی شود. همچنین لازمه ی تاجر بودن این است که معاملات به نام و به حساب خود باشد. علاوه بر این، تمام معاملات تاجر، معاملات تجاری محسوب می شود، مگر معامله ی او مربوط به امور تجاری نباشد. البته لازم به ذکر است، برخی از نماینده ها هم تاجر محسوب می شوند، مانند: دلال، حق العمل کار و عامل. ماده ۲ قانون تجارت بیان می کند: تاجر کسی است که شغل معمولی خود را معاملات تجارتی قرار بدهد.»
ورشکستگی چیست؟
اما ورشکستگی چیست؟ زمانی که تاجر به دلایل مختلف مثل نسنجیدن ریسک معامله، عدم سرمایه کافی و عدم پیش بینی شرایط اقتصادی قادر نباشد که بدهی های خود را بپردازد وارد مرحله ورشکستگی می شود. زیرا میزان بدهی های او از میزان سرمایه اش بیشتر است. گاهی مردم فکر می کنند ورشکست به معنی کسی است که هیچ پولی ندارد. خیر؛ فرد ورشکسته پول دارد، اما بدهی هایش از پولی که دارد پیشی گرفته است. پس به همین دلیل، تاجر توانی پرداخت دیون خود را ندارد زیرا وجه نقد او کم است. اما بدان به معنی این نیست که کل اموالش کمتر از بدهی هاست، بلکه ممکن است اموالش در رهن بانک باشد و به همین دلیل نمی تواند از آن اموال برای پرداخت بدهی اش استفاده نماید و به نوعی انگاز جز سرمایه تاجر محسوب نمی شود زیرا او نمی تواند در آن دخل و تصرفی داشته باشد.
لازم به ذکر است ورشکستگی شاید عنوان عامی باشد و شما برای بسیاری از افراد که بدهی زیادی داشتند آن را شنیده باشید، اما در حقوق این گونه نیست؛ زیرا کسانی که تاجر محسوب نمی شوند، اگر در پرداخت بدهی هایشان ناتوان باشند، معسر محسوب می شوند و در قانون شرایط و قوانین این دو با هم متفاوت است.
ماده ۴۱۲ قانون تجارت درباره ی ورشکستگی بیان می کند:« ورشکستگی تاجر یا شرکت تجارتی در نتیجه توقف از تأدیه وجوهی که بر عهده او است حاصل می‌شود. حکم ورشکستگی تاجری را که حین‌الفوت در حال توقیف بوده تا یک سال بعد از مرگ او نیز می‌توان صادر نمود.»
انواع ورشکستگی چیست؟
ورشکستگی انواع مختلفی دارد که عبارتند از:
- ورشکستگی عادی: ورشکستگی همیشه به واسطه ی اشتباه تاجر نیست که اتفاق می افتاد گاهی عوامل خارجی هم ممکن است یک تاجر را ورشکست کند و تجارت او سقوط کند. مثلا در کشور ما یکی از نمونه های آن تحریم های اقتصادی، تورم و شرایط نامساعد و پر نوسان اقتصادی است. دراین وضعیت بدون ثبات طبیعتا تاجر نمی تواند همه چیز را به درستی پیش بینی کند. حالا در صورتی که یک تاجر متوجه شد که دیگر قادر به پرداخت بدهی هایش نیست باید سریعا اقداماتی را انجام دهد تا قانون هم از او حمایت کند. او باید ظرف مدت سه روز به دادگاه عمومی مراجعه کند و صورت حساب دارایی و دفاتر تجاری اش را همراهش ببرد.
- ورشکستگی به تقصیر: این مورد دقیقا برعکس بالا که اوضاع از کنترل تاجر خارج است، می باشد. یعنی اینکه یک تاجر به این دلیل ورشکسته می شود که در شرایط معاملات و محاسباتش را درست نسنجیده است و به نوعی در حساب و کتابش اشتباه می کند و یا مثلا در امور تجاری خود یک ریسک اشتباه انجام می دهد. در این حالت ورشکستگی به دلیل عملکرد اشتباه تاجر بوده است.
موارد ورشکستگی به تقصیر
در موارد زیر هر ورشکسته ای ممکن است ورشکسته به تقصیر اعلام شود:
- اگر به حساب دیگری و بدون آنکه در مقابل عوضی دریافت نماید تعهداتی کرده باشد که نظر به وضعیت مالی او در حین انجام آنها آن تعهدات فوق‌العاده باشد. (مثلا با وجود اینکه می‌داند توان پرداخت ندارد معامله این خارج از میزان توانایی مالی اش انجام دهد)
- اگر عملیات تجارتی او متوقف شده و ظرف مدت سه روز پس اینکه فهمید ورشکسته شده به دادگاه مراجعه نکند و ورشکستگی اش را اعلام ننماید.(در قسمت پیشین به آن اشاره شد)
- اگر از تاریخ اجرای قانون تجارت مصوب ۲۵ دلو ۱۳۰۳ و ۱۲ فروردین و ۱۲ خرداد ۱۳۰۴ دفتر نداشته یا دفاتر او ناقص یا بی‌ترتیب بوده یا در‌صورت دارایی وضعیت حقوقی خود را اعم از قروض و مطالبات به طور صحیح معین نکرده باشد (مشروط بر اینکه در این موارد مرتکب تقلبی نشده باشد).
در خصوص جرم بودن ورشکستگی به تقصیر باید عنوان کرد در قانون برای آن مجازات تعیین شده است.
ماده ۶۷۱ قانون مجازات اسلامی بیان می کند: « مجازات ورشکسته به تقصیر از شش ماه تا دو سال حبس است.»
موارد ورشکستگی به تقلب
ورشکستگی به تقلب: در صورتی که تاجر از روی عمد و به قصد سو استفاده خود را ورشکسته اعلام کند و دادگاه در حین رسیدگی به بحث ورشکستگی این موضوع را دریابد در این صورت فرد ورشکسته مجرم محسوب می شود و باید مجازات شود.
ماده ۶۰۷ قانون مجازات اسلامی بیان می کند: «کسانی که به عنوان ورشکستگی به تقلب محکوم می شوند به مجازات حبس از یک تا پنج سال محکوم خواهند شد.» همچنین
ماده ۶۷۱ همین قانون بیان می کند: «همچنین هر تاجر ورشکسته که دفاتر خود را مفقود نموده یا قسمتی از دارایی خودرا مخفی کرده و یا به طریق مواضعه و معاملات صوری از میان برده و همچنین هر تاجر ورشکسته که خود را به وسیله اسناد و یا به وسیله صورت دارایی و قروض به طور تقلب میزانی که در حقیقت مدیون نمی‌باشد مدیون قلمداد نموده است ورشکسته به تقلب اعلام و مطابق قانون جزا مجازات می‌شود.
معایب ورشکستگی
یکی از بزرگترین معایب ورشکستگی این است که اعتبار آن تاجر پس از ورشکستگی بین همکاران خود از بین می رود و دیگر اون جایگاه را در عالم حرفه ای نخواهد داشت. او موارد دیگر و مهم این است که او ا نظر مالی به طور ناگهانی افت شدیدی خواهد کرد که به همین دلیل او را از شروع کار دوباره تا مدتی باز می دارد و او فشار اقتصادی را بیش از هرکسی احساس خواهد کرد. اما ورشکستگی مزایایی هم دارد. در واقع فرد بعد ار اعلام ورشکستگی به نوعی دیگر ارتباط مستقیم با طلبکاران نخواهد داشت بلکه تمام اقدامات آن ها از طریق دادگاه انجام می شود. همچنین ورشکسته بعد از اعلام ورشکستگی لازم نیست خسارت تاخیر تادیه بدهد و تنها می تواند اصل پول را بازگرداند. بنابراین برای فردی که به طور قانونی اعلام ورشکستگی می کند، برایش مزایایی قائل می شوند.
اعلام ورشکستگی به دادگاه
ابتدا اینکه اعلام ورشکستگی می تواند توسط دادستان، طلبکاران و یا شخص تاجر اتفاق بیفتد. زمانی که تاجر به دادگاه اعلام ورشکستگی می کند، دادگاه پس از بررسی های لازم حکم ورشکستگی صادر خواهد کرد. بنابراین تا وقتی که دادگاه حکم ورشکستگی اعلام نکرده است، آن فرد از مزایای یک ورشکسته نمی تواند عمل کند زیرا هنوز در دادگاه ثابت نشده است که او ورشکسته است. مرجع صالح به رسیدگی در دعاوی، دادگاه عمومی محل اقامت ورشکسته است.
آثار ورشکستگی
- ورشکسته نمی تواند در اموالش مداخله کند.
- نمی تواند معاملات مالی انجام دهد چون معاملات او باطل است.
- اجازه مداخله در دعاوی را نخواهد داشت.
- اگر ورشکستگی به تقصیر یا تقلب باشد مجازات دارد.
- طلبکاران نمی توانند او را به تنهایی تعقیب و بررسی کند
- از دست دادن سرمایه و اعتبار در بازار.
- عدم توانایی کافی برای شروع یک تجارت ضعیف به دلیل ضعف مالی.
مدیر تصفیه
زمانی که دادگاه حکم ورشکستگی اعلام می کند، باید یک نفر به به عنوان ناظر و نفر دیگری را به عنوان مدیر تصفیه انتخاب می کند تا به امور مالی ورشکسته رسیدگی کنند. زیرا یک فرد ورشکسته نمی تواند در اموال خود دخل و تصرفی داشته باشد. دادگاه در انتخاب مدیر تصفیه آزادی عمل دارد و اشخاصی که صلاحیت و توانایی اینکار را دارند به عنوان مدیر تصفیه انتخاب می نماید. وظیفه مدیر تصفیه این است که اموال ورشکسته را مدیریت کند. مثلا اموال ضایع شدنی او یا اشیایی که نگه داشتن آن ضروری نیست را بفروشد، تقاضای مهر و موم اموال ورشکسته، از دارای و اموال ورشکسته یک صورت دارایی داشته باشد و به کار انداختن سرمایه ورشکسته با اجازه ناظر.
مشاوره با وکلای گروه وکلای سنا
بنیاد حقوقی سنا با ارائه ی انواع خدمات حقوقی به صورت تلفنی و یا حضوری به شما بهترین مشاوره در امور حقوقی و کیفری را ارائه خواهد داد. از بهترین مزایای موسسه ی ما این است که شما در هر شهری که باشید می توانی برقراری ارتباط با مشاوران ما را خواهید داشت. گروه وکلای سنا دارای وکلای متخصص و ماهری است که با تفکیکی تخصصی تمرکز بالایی روی دعاوی خواهند داشت. شما می توانید برای دریافت اطلاعات بیشتر به سایت ما و یا با شماره ۰۲۱۸۸۴۱۰۰۵۷ تماس حاصل نمایید. همکاران ما هفت روز هفته به مدت ۲۴ ساعت پاسخگوی شما خواهند بود.
نتیجه گیری
تجار زمانی که کاری را شروع می کنند ممکن است هرکدام به دلایل مختلفی توانایی پرداخت بدهی های خود را نداشته باشند و میزان سرمایه فعلی آن ها از بدهی هایشان بیشتر شود، به این مورد ورشکستگی گفته می شود. ورشکستگی دارای انواع مختلفی است که عبارتند از: ورشکستگی عادی، ورشکستگی به تقصیر و ورشکستگی به تقلب. لازم به ذکر است که حکم ورشکستگی تاجر توسط دادگاه و به حکم دادگاه است و تا زمانی که در دادگاه ثابت نشود که تاجری ورشکسته است، او از حقوق یک فرد ورشکسته بهره مند نخواهد شد. این حکم بر حسب اظهار: دادستان، شخص تاجر و یا طلبکاران صادر می شود.
سوالات متداول
چه ورشکستگی دارای مجازات است؟
ورشکسته به تقصیر و ورشکستگی تقلب دارای مجازات در قانون مجازات اسلامی هستند.
آیا افراد معمولی هم ورشکست می شوند؟
خیر، ورشکستگی تنها یک برای تجار است. افراد معمولی معسر محسوب می شوند.
