ارث عمو – تمامی شرایط و قوانین ارث بردن برادرزاده ها از عمو

فوت یکی از وقایع قهری محسوب می شود که متعاقب آن بحث ارث و سهم الارث پیش می آید.

در بحث ارث قبل از تقسیم ترکه لازم است که تمام دیون متوفی و تمام قروضی که دارد ادا بشود و اگر بدون لحاظ قرض های وی و دیون وی تقسیم بشود، طلبکاران با این وجود می توانند به ایشان رجوع کنند.

• در هر حال ما در بحث ارث می خواهیم به ارث بری چند نفر از بستگان متوفی بپردازیم و بررسی کنیم که اگر فردی فوت شود آیا ممکن است به عنوان عمو به برادر زاده های وی ارثی برسد، و اینکه در چه صورتی از متوفی ارث می برند؟
• و میزان این ارث بری چه مقدار خواهد بود؟

قبل از پرداختن به اصل مطلب لازم است که در ابتدا از طبقات ارث سخن به میان آوریم.

طبقات ارث و توضیحات آن

در ارث بستگان نسبی که بستگانی هستند از جهت خونی با متوفی رابطه دارند به سه طبقه تقسیم می شوند و هر کدام از این طبقات هم چند درجه دارند.

لازم به ذکر است که بستگان سببی که به واسطه ازدواج به وجود می آیند از متوفی ارث نخواهند برد به جز همسر ایشان.

طبقات ارث عبارت اند از:

• طبقه اول:

درجه اول: پدر و مادر و فرزندان

درجه دوم: اولاد اولاد یا همان نوه ها

• طبقه دوم:

درجه اول :خواهر و برادر و جد و جده

درجه دوم: برادر زاده و خواهر زاده

• طبقه سوم:

درجه اول: عمو ، عمه و دایی و خاله ها

درجه دوم: عمو زاده مثلا پسر عمو یا دختر عمو، دایی زاده یا پسر خاله و دختر خاله و…

بیشتر بخوانید: مشاوره حقوقی با وکیل ارث و میراث

توضیحی که درباره این طبقات ارث لازم است داده شود این است افرادی که در بالا دسته بندی شدند از طبقه اول ارث خواهند برد و طبقه دوم فقط و فقط زمانی ارث خواهند برد که از طبقه اول در میان بستگان متوفی کسی نباشد و طبقه سوم هم تنها زمانی ارث خواهد برد که از طبقه دوم هیچ کسی از متوفی باقی نمانده باشد.

مثال برای طبقات ارث

فرض کنید شخص فوت شده است و اموالی از وی به جام مانده است در اینجا اگر از وی پدر یا مادر یا فرزندی به جا مانده باشد تمام اموال به ایشان می رسد و بین آن ها به نسبت سهم شان تقسیم می شود و اگر کسی به تنهایی باقی مانده باشد وارث تمام اموال خواهد شد.

حال فرض کنید که از شخص متوفی نه فرزندی به جا مانده و نه پدر و مادر وی در قید حیات بوده اند لذا در این چون از طبقه اول کسی را ندارد اموال وی به طبقه دوم خواهد رسید یعنی اگر برادر یا خواهر یا پدر بزرگش زنده باشند به ایشان خواهد رسید و اگر برادر داشته اما اگر از قبل فوت شده برادر زاده ایی یا خواهر زاده ای از خواهر فوت شده اش به جا مانده ایشان به جای والدین خود از عموی خود ارث می برند.

حال فرض کنید که از بستگان متوفی از طبقه ۲ هم کسی نباشد در این حالت ماترک وی به طبقه ۳ خواهد رسید یعنی به عمو، عمه، دایی و خاله می رسد.

ارث بردن از عمو به عنوان برادر زاده/ارث عمو و برادر زاده

در بررسی این موضوع ابتدا باید یادآوری کرد که گاهی متوفی خود عموی کسی می شود مثل حالتی که وی برادرزاده یا خواهرزاده دارد، که در اینجا طبقه دوم ارث بررسی می شود، اما در حالتی دیگر خود این متوفی عمو نیست بلکه دارای عمو است که اینجا طبقه سوم ارث حاکم است اینجا گفته شده تا بتوانید این دو را تفکیک کنید.

اما اگر بخواهیم ارث برادر زاده را از متوفی (عمو یا عمه خودش) بررسی کنیم.

لازم است بگوییم ما در فرضی هستیم که از متوفی هیچ مادر یا پدر یا فرزندی وجود ندارد چون اگر وجود داشته باشد دیگر ما نمی توانیم از ارث برادر و برادر زاده صحبت کنیم چرا که تا زمانی که از طبقه دوم کسی وجود دارد از طبقه سوم هیچ کس ارث نخواهد برد.

اگر شخص فوت کند و فرزندی و والدینی نداشته باشد در زمان فوت نوبت به ارث بری خواهر و برادر ایشان و اجداد یا همان پدر بزرگ و مادر بزرگ ایشان خواهد رسید.

• سوالی که اینجا به ذهن می رسد این است که برادر زاده چه می شود مگر قرار نیست برادر زاده یا خواهر زاده ارث ببرد؟

در پاسخ باید گفت که خیر تا زمانی که پدر و مادر ایشان زنده اند (یعنی همان خواهر و برادر متوفی) به برادر زاده ارثی نخواهد رسید.

بیشتر بخوانید: شرایط ارث بردن زن و شوهر از یکدیگر (ارث همسر)

پس برادر زاده یا خواهر زاده چه موقع ارث می برند؟

ایشان در واقع به صورت اصالتا و شخصا ارثی نخواهند برد اما در حالتی جایگزین پدر و مادر خود که همان برادر و خواهر متوفی هستند می شوند و به جانشینی از ایشان ارث می برند.

توضیح بیشتر اینکه اگر از طبقه اول کسی از متوفی نباشد و ارث به طبقه دوم برسد.

در اینجا که طبقه دوم شامل خواهر و برادر و اجداد می شود ارث را می برند اما اگر برای مثال خواهر و برادر هم فوت شوند در اینجا فرزندان ایشان که برادر زاده و خواهر زاده متوفی محسوب می شوند به جانشینی ارث خواهند برد اگر هم اجداد در قید حیات باشند همراه با اجداد ارث می برند که بدیهی است اینجا سهم کمتری نصیب ایشان می شود.

میزان سهم الارث برادر زاده از متوفی (عموی خودش)

میزان سهم الارث برادر زاده را باید در میزان ارثی که به پدرش (برادر متوفی) می رسد باید جستجو کرد به این دلیل که ایشان به جانشینی پدر خود ارث می برد و هر چه به پدر یا همان برادر متوفی برسد همان میزان به ایشان به عنوان جانشین خواهد رسید.

نکته ای که باید به آن دقت کرد اگر از متوفی چند برادر و خواهر باقی مانده باشد در صورتی برادرزاده یا خواهرزاده ارث می برد که هیچ کدام تاکید می کنیم هیچ کدام از برادران و خواهران متوفی زنده نباشند.

مثال: فرض کنید که متوفی دارای ۳ برادر و خواهر است و همگی این ها هم ازدواج کرده و دارای فرزند هستند حال فرض کنیم که ۲ نفر از ایشان قبل از متوفی فوت شده اند در اینجا تا زمانی که یکی از برادران و خواهران باقی مانده محلی برای ارث بردن فرزندان آن دو وجود ندارد.

مگر آن که فوت آن دو برادر و خواهر بعد از فوت متوفی باشد که در این حالت فرزندان آنها هم به جانشینی ارث خواهند برد.

میزان ارث برادر زاده

حال برای آن که بدانیم برادر زاده از عمو یا عمه خود چه میزان ارث می برد باید ابتدا بدانیم که پدر وی در صورت وجود چه مقدار ارث می برد در این صورت همان مقدار را به فرزندش که برادر زاده متوفی است خواهیم داد.

پس در نتیجه لازم است که ارث برادر و خواهر را بررسی کنیم تا بتوانیم میزان ارث برادر زاده یا خواهر زاده ره به دست آوریم.

1. اگر رابطه برادر با متوفی (برادرش) به صورت پدر و مادر مشترک (ابوینی) باشد
2. اگر رابطه برادر با متوفی (برادرش) فقط از جانب مادر باشد یعنی فقط مادر آنها مشترک باشد(امی).
3. اگر رابطه برادر با متوفی (برادرش) از جانب پدر باشد یعنی فقط پدر آن ها مشترک باشد(ابی)، در این حالت باید گفت تا زمانی که برادر “اَبی”ارث می برد که برادری ابوینی در کار نباشد پس اگر برادر ابوینی (پدر و مادر مشترک) داشته باشیم دیگر برادر ابی (پدر مشترک) ارثی نخواهد برد.

قبل از بیان حالات مختلف باید یادآوری کرد که هر ارثی که به برادر و خواهر برسد در صورتی که ایشان بعد از متوفی فوت کنند به فرزندان ایشان که همان برادر زاده یا خواهر زاده متوفی است خواهد رسید.

به خواهر و برادر متوفی در اصطلاح “اخوه” هم می گویند.

اگر رابطه این برادر و خواهر با متوفی، پدری مادری باشند به آنان اخوه ابوینی گفته می شود.

اگر این برادر و خواهر رابطه آن ها با متوفی به صورت پدر باشد یعنی فقط پدر آن ها مشترک باشد، اخوه ابی می گویند.

و اگر این برادر و یا خواهر رابطه آنها با متوفی به صورت مادری باشد فقط یعنی فقط مادر آن ها مشترک است به آنان “کلاله امی” می گویند.

1. اگر وراث متوفی منحصر به خواهر و برادر ابوینی (اخوه ابوینی) باشد: هر برادر دو برابر خواهر ارث می برد. پس در مورد برادر زاده و خواهر زاده که جانشین پدر و مادر هستند همین مقدار صدق می کند.
2. اگر وراث متوفی تنها کلاله امی باشد (خواهر یا برادری که از طرف مادر مشترک اند): برادر و خواهر مساوی می برند. دوباره اشاره می کنیم، در نتیجه اگر برادر و خواهر بعد از متوفی بمیرند همین میزان ارث به برادر زاده ها و خواهر زاده ها می رسد.
3. اگر در حالتی باشیم که متوفی هم برادر و خواهر ابوینی (پدر و مادر مشترک) و هم برادر یا خواهر مشترک از طرف مادری (کلاله امی) داشته باشد در اینجا:
4. اگر خواهر و برادر مادری یا امی: یک نفر باشند یک ششم و اگر بیش از یک نفر باشد یک سوم ارث می برند.

هرچه از ترکه باقی ماند را ابوینی ها خواهند برد.

• اگر در حالتی اجداد با خواهر و برادر وراث متوفی باشند:

به خویشان مادری مثل پدربزرگ مادری یا خواهر و برادر مادری (کلاله امی) یک سوم ارث می رسد. و هرچه باقی بماند به خویشان پدری یعنی خواهر و برادر پدری (ابوینی یا اگر نبود ابی) خواهد رسید.

که همین مقدار هم به برادر زاده می رسد.

نکته: شرط ارث بری فرزندان خواهر و برادر متوفی این است که متوفی خواهر و برادری را در قید حیات نداشته باشند در اینجا اشکالی ندارد که اجداد حاضر باشند.

ارث عمو و نحوه ارث بری عمو

اگر در طبقات یک و دو هیچ فردی از متوفی در قید حیات نباشد نوبت به طبقه ۳ خواهد رسید همچنان که گفتیم شامل عمو، عمه ، دایی و خاله است که ما قصد داریم ارث عمو را بررسی کنیم.

نکته ای دیگر که باید گفته شود این است که اگر ایشان هم نباشند فرزندان آنان جانشین می شود مثلا پسر عمو و… ارث می برند.

باید توجه داشت اگر متوفی هم عمو ابوینی داشته باشد هم عموی ابی (یعنی عمویی که از طرف پدر فقط مشترک است با پدر متوفی) عموی ابی ارث نخواهد برد.

در قاعده ای کلی باید بدانیم تا زمانی که بستگان ابوینی (پدر و مادر مشترک) هستند بستگان ابی ارث نمی برند مگر در نبود آن ها.

حالات ارث عمو:

• اگر اعمام امی باشد (یعنی عمو و عمه هایی که فقط مادرشان همان مادر بزرگ متوفی است): اگر یک نفر باشد یک ششم و اگر بیش از یک نفر باشند یک سوم ارث می برند. و هر چه باقی بماند به عمو و عمه (اعمام) ابوینی می رسد. به گونه ای که مرد دو برابر زن می برد.

اعمام ابوینی یعنی عمو و عمه هایی که پدر و مادرشان ، مادر بزرگ و مادر بزرگ متوفی است).

• اگر وراث متوفی هم اخوال یعنی خاله و دایی باشد و هم اعمام یعنی عمو و عمه با هم باشند: در اینجا یک سوم را به اخوال می دهیم و باقی را طبق قواعد بالا بین اعمام تقسیم می کنیم.

دقت داشته باشید در تمام این حالات اگر از متوفی همسری باشد همسر ایشان سهم خود را خواهد برد.

تقدم پسر عموی ابوینی بر عموی ابی

باید گفت شرط ارث بری فرزندان عمو و دایی و… این است که هیچکدام از این افراد در قید حیات نباشند آن وقت به جانشینی ارث خواهند برد.

پس از اعمام و اخوال متوفی حتی یک نفر باقی مانده باشد به فرزندان بقیه هیچ ارثی نخواهد رسید.

پس به عنوان قاعده ای کلی بیان کردیم که با وجود اعمام و اخوال به اولاد آنها ارث نمی رسد اما در اینجا یک استثنا داریم و آن حالتی است که وراث منحصر به پسر عموی ابوینی و عموی ابی است که این خلاف قاعده می شود یعنی پسر عموی ابوینی عموی ابی تنها را از ارث محروم می کند. اما اگر دایی یا خاله باشد. یا اینکه اعمام متعدد باشد ولو آن که ابی باشد پسر عمو ارث نمی برد.

نتیجه گیری

برادرزاده وقتی از متوفی یا عموی خود ارث می برد که از پدر و مادر و فرزندان متوفی کسی در قید حیات نباشد.

و برعکس این قضیه این است که عمو از برادر زاده خود ارث ببرد در اینجا وقتی عمو ارث می برد که از متوفی نه پدر و مادری باشد نه فرزندی و نه خواهر و برادری زیرا در صورت وجود هریک از اینان که طبقه بالاتر از عمو محسوب می شوند به عمو ارثی نخواهد رسید.

اگر به طبقه ۳ برسد نحوه ارث بری و میزان آن را در بالا توضیح دادیم.

سوالات متداول

اخوه کیست و کلاله به چه کسی گفته می شود؟

یعنی برادر و خواهر که ممکن است پدر و مادرشان مشترک باشند که گفته می شود اخوه ابوینی، ممکن است فقط پدرشان مشترک باشد که گفته می شود اخوه ابی. حال کلاله هم همین معنا را می دهد منتها در ارتباط با مادر، پس اگر برادر و خواهری از جهت مادر فقط مشترک باشند به آن می گویند کلاله امی.

اعمام ابوینی یا ابی یا امی چه کسانی هستند؟

اعمام شامل عمو و عمه می شود. لذا اگر پدر و مادر اعمام پدر بزرگ و مادر بزرگ متوفی باشند ابوینی است. اگر فقط پدر اعمام پدر بزرگ متوفی باشد، در اینجا ابی است. و اگر فقط مادرشان مادر بزرگ متوفی باشند در اینجا اعمام امی به آنان گفته می شود.

شرط ارث بری برادر زاده چیست؟

این است که از برادر و خواهر متوفی کسی در قید حیات نباشد در این حالت ارث به جانشینی به برادر زاده و خواهر زاده داده می شود.