جدایی و طلاق زوجین از یکدیگر تبدیل به یک معضل اجتماعی و حقوقی شده که آمار ارائه شده توسط مراکز مشاوره و مراجع قضایی خود گواه این موضوع می باشد.
ریشه ی بسیاری از طلاق و جدایی ها را در عدم تفاهم، خیانت یکی از زوجین به دیگری، بد رفتاری و عدم معاشرت و… می توان یافت اما عوامل دیگری وجود خواهد داشت تا زوجین را به سمت و سوی طلاق سوق دهد.
در این نوشتار قصد داریم به مبحث طلاق، فسخ نکاح به علت و به وسیله ی بیماری مرد و زن اشاره ای داشته باشیم.
طلاق در قانون مدنی
مطابق با ماده ۱۱۳۳ قانون مدنی:
مرد می تواند با رعایت شرایط مقرر در این قانون با مراجعه به دادگاه تقاضای طلاق همسرش را بنماید.
تبصره – زن نیز می تواند با وجود شرایط مقرر در مواد (۱۱۱۹) (شروط فسخ نکاح)، (۱۱۲۹) (عدم پرداخت نفقه) و (۱۱۳۰) (عسر و حرج) این قانون، از دادگاه تقاضای طلاق نماید.
در خصوص عبارت عسر و حرج باید بیان داشت که:
به مجموعه شرایط و حالاتی گفته می شود که ادامه ی زندگی برای خانم با سختی و مشقت فراوان روبه رو می باشد.
برای مثال ترک زندگی توسط زوج حداقل به مدت شش ماه متوالی یا نه ماه متناوب در مدت یک سال بدون عذر موجه، محکومیت قطعی زوج به حبس پنج سال یا بیشتر، ضرب شتم یا هرگونه سو رفتار مستمر زوج که عرفا با توجه به وضعیت زوجه قابل تحمل نباشد و…
فسخ نکاح در قانون مدنی در صورت بیماری زن و مرد
اگرچه آثار و نتیجه ی فسخ و طلاق در نکاح، مشابه و منجر به جدایی زن و شوهر از یکدیگر می شود ولی این دو با یکدیگر کاملا متفاوت می باشند.
مطابق با قانون مدنی، در صورتی که پس از انعقاد عقد نکاح، در وضعیت هریک از مرد و زن تغییراتی حاصل شود، یا اینکه عیوبی در آنها وجود داشته که در هنگام عقد طرف دیگر از آن اطلاع نداشته است، می توانند تحت شرایطی از طریق فسخ نکاح و با حکم دادگاه، به رابطه ی زوجیت پایان دهد.
مطابق با ماده ۱۱۲۱ قانون مدنی:
جنون هر یک از زوجین به شرط استقرار اعم از این که مستمر یا ادواری باشد برای طرف مقابل موجب حق فسخ است.
اما قانون مدنی با ذکر یک سری عیوب و بیماری ها در مرد و زن، این حق را برای طرف مقابل و برای فسخ نکاح به وجود آورده است این موارد عبارتست از؛
ماده ۱۱۲۲ قانون مدنی؛ عیوب زیر در مرد موجب حق فسخ برای زن خواهد بود:
خصاء؛ عنن به شرط اینکه ولو یکبار عمل زناشویی را انجام نداده باشد.؛ مقطوع بودن آلت تناسلی به اندازه ای که قادر به عمل زناشویی نباشد.
لازم به ذکر است که بیماری های، خصا، عارضه مربوط به اخته شدن مرد می باشد و عنن عارضه ای است که که مرد ناتوان در نعوظ می باشد، از جمله بیماری مربوط به امور جنسی بوده که در هر دوی آنها مرد امکان برقراری رابطه ی جنسی با همسر خود را دارا نمی باشد.
ماده ۱۱۲۳ قانون مدنی؛ عیوب ذیل در زن موجب حق فسخ برای مرد خواهد بود
قرن؛ جذام؛ برص ؛ افضاء ؛زمین گیری ؛نابینائی از هر دو چشم
منظور از قرن، بیماری است که استخوان زائدی در اندام جنسی خانم قراردارد که مانع از برقراری رابطه ی جنسی می شود.
بیماری افضا نیز از جمله بیماری جنسی خانم به شمار رفته که مجرای بول و حیض یکی می شود.
جذام و برص نیز هردو از جمله بیماری های پوستی بوده که جذام بیماری خوره ی پوست و برص همان پیسی می باشد.
وضعیت مهریه در فسخ نکاح
مطابق با ماده ۱۱۰۱ قانون مدنی:
هر گاه عقد نکاح قبل از نزدیکی (ارتباط جنسی) به جهتی فسخ شود زن حق مهر ندارد مگر در صورتی که موجب فسخ عنن باشد که در این صورت با وجود فسخ نکاح زن مستحق نصف مهر است.
اما ممکن است در عقد نکاح، مهریه ای برای خانم در نظر گرفته نشده باشد، در این صورت نیز همانند ماده ۱۱۰۱ اگر نزدیکی صورت نگرفته نباشد خانم مستحق مهریه نیست و اگر هم نزدیکی صورت گرفته باشد خانم مستحق مهر المثل می باشد.
(مهر المثل مالی است که دادگاه با توجه به وضعیت و صفت خانم و خانواده وی، تعیین می نماید که مردم مکلف به پرداخته آن می باشد)
همچنین اگر مهریه تعیین نشده باشد، نزدیکی هم صورت نگرفته باشد ولی جهت فسخ، عنن باشد خانم مستحق دریافت نصف مهر المثل می باشد.
تفاوت طلاق با فسخ نکاح
همانطور که اشاره شد طلاق و فسخ نکاح هر دو آثار مشابه و مشترکی دارا می باشند اما این دو دارای تفاوت هایی می باشند که در این مبحث به آنها می پردازیم.
طلاق مطابق با قانون مدنی و عرف و رویه ی حاکم دارای تشریفاتی می باشد.
برای مثال پس از صدور حکم طلاق از دادگاه، برای ثبت آن در دفاتر ازدواج طلاق، حضور دو شاهد ضروری می باشد. در حالی که در فسخ نکاح این تشریفات وجود نخواهد داشت.
اثر طلاق، جدایی در نکاح دائم می باشد، به عبارتی دیگر در ازدواج موقت طلاق وجود ندارد بلکه یا مدت نکاح موقت به اتمام می رسد یا اینکه مرد باقی مدت را به زن می بخشد و از یکدیگر جدا می شوند که اصطلاحا به آن بذل مدت می گویند.
درحالی که در فسخ نکاح تفاوتی در دائمی یا موقتی بودن ازدواج وجود نخواهد داشت، و در صورتی که در هریک از طرفین عیبی حادث شود، طرف دیگر می تواند اقدام به فسخ نکاح نماید.
در صورتی که تقاضای طلاق از سوی مرد باشد که اصطلاحا به آن طلاق رجعی گفته می شود.
مرد این امکان را دارد که ظرف مدت مشخصی (تا پایان مهلت عده طلاق یعنی مدت زمانی حدود سه ماه) به همسر خود مراجعه نموده و مانع از طلاق شود در حالی که در فسخ نکاح امکان مراجعه چه برای مرد و چه برای زن وجود نخواهد داشت.
طریقه و نحوه ی اقدام جدایی به علت بیماری
در صورتی که هریک از زوجین خواستار فسخ نکاح به علت موارد بیان شده باشند؛ می بایست دادخواست با عنوان فسخ با ذکر علت آن، برای مثال فسخ نکاح به سبب عنن به دادگاه خانواده محل اقامت خود، یا محل اقامت خوانده (طرف مقابل دعوا) مراجعه نموده و با پرداخت هزینه دادرسی طبق دعاوی غیر مالی، معادل؛ از ۴۰۰ هزار تا یک میلیون و ۸۰۰ هزار ریال طبق بخشنامه رئیس قوه قضاییه اقدام به ثبت دادخواست نماید.
لازم به ذکر است که جدای از مراجعه به دادگاه خانواده برای ثبت دادخواست، می توان به دفاتر خدمات قضایی مراجعه نموده و پس از پرداخت هزینه دادرسی و هزینه های مربوط به سامانه ابلاغ (ثنا) نسبت به ثبت دادخواست خود نمود.
نتیجه گیری
در پایان و به عنوان نتیجه گیری کلی از آنچه که بیان شد؛ اگرچه جدایی زوجین از یکدیگر در وضعیت حاضر اصولا به وسیله ی طلاق صورت می گیرد اما قانون مدنی در شرایط پیش بینی شده، امکان فسخ نکاح را، برای هریک از مرد و زن به وجود آورده است.
مطابق با قانون مدنی چنانچه هریک از زن و مرد پیش از انعقاد عقد نکاح دارای عیوب و بیماری هایی بوده اند و در هنگام عقد طرف دیگر از وجود این امراض و بیماری ها مطلع نبوده باشد؛ می تواند اقدام به فسخ نکاح، بدون تشریفات قانونی که برای طلاق وجود دارد، اقدام نماید.
سوالات رایج
منظور از فسخ نکاح چیست؟
هرگاه پس از انعقاد عقد نکاح؛ بیماری و عارضه ای مطابق با موارد بیان شده برای هریک از مرد و زن به وجود آید که قبل از نکاح به آن آگاه نبوده باشد، طرف دیگر می تواند اقدام به فسخ نکاح نماید.
آیا در فسخ نکاح مهریه وجود خواهد داشت؟
اگر پیش از فسخ نکاح رابطه ی جنسی بین زن و مرد ایجاد شده باشد، خانم مستحق دریافت تمام مهریه و در غیر این صورت خانم مستحق دریافت مهریه نیست، مگر اینکه فسخ نکاح به واسطه ی بیماری عنن باشد که خانم مستحق دریافت نصف مهریه می باشد.
چه بیماری هایی موجب ایجاد حق فسخ خواهد شد؟
بیماری های نظیر؛ خصا، عنن، مقطوع بودن آلت تناسلی در مردان و بیماری های قرن، جذام، برص، افضا، زمین گیری، نابینایی از هردو چشم در خانم ها موجب حق فسخ نکاح برای طرف مقابل خواهد شد.
