در هر شهری، شهرداری نقش مهمی را در ارائه خدمات، اعم از ایجاد و گسترش فضای سبز، توسعه حمل و نقل عمومی، سازماندهی خیابان ها و شوارع و مواردی از این قبیل را ایفا می کند.
به طوری که شاید بر حسب ظاهر امر، وظایف شهرداری بسیار بیشتر از سایر مسئولین به چشم خواهد آمد.
حال سوالی که در این خصوص مطرح می شود شهردار توسط چه کسی انتخاب می شود؟
یا چه ارگان و نهادی بر فعالیت و اقدامات شهرداری نظارت دارد؟ در این متن به بررسی این موارد پرداخته خواهد شد.
شورای شهر و روستا چیست
شورای شهر و روستا همانند مجلس شورای اسلامی توسط افرادی که داوطلب تصدی این سمت هستند و صلاحیت آنها توسط مراجع نظارتی تائید می شود کاندید می شوند و مردم هر چهار سال یک بار بر اساس سوابق، تخصص و سابقه کاری و… از بین افرادی که خود را کاندید کرده اند افرادی را به عنوان اعضای شورای شهر و روستا انتخاب می کنند.
اعضای شورای شهر و روستا پس از تشکیل و از بین اعضای خود طبق رای گیری، یک نفر رئیس، یک نائب رئیس، منشی و سخنگو انتخاب می کنند.
وظایف شورای شهر و روستا
وظایف شورای شهر و روستا نسبت به وظایف مجلس شورای اسلامی بسیار کمتر است ولی نباید این تصور ایجاد شود که وظایف و مسئولیت های شورای شهر و روستا کم اهمیت است. به عبارتی دیگر تصمیمات و اقدامات شورای شهر، مختص به همان حوزه و شهر انتخابی نمایندگان انتخابی شورای شهر و روستا است.
مهم ترین وظیفه اعضای شورای شهر و روستا انتخاب شهردار و نظارت بر اعمال و اقدامات وی به مدت چهار سال می باشد.
اعضای شورای شهر می توانند با احضار شهردار از وی در خصوص عملکرد و اقدامات وی توضیح و ارائه گزارش بخواهند. همچنین در صورت عدم پذیرش توضیحات شهردار و در صورت عدم رضایت از عملکرد و اقدامات وی می توانند اقدام به برکناری شهردار بنمایند.
نقش مهم و پررنگ تری که شورای شهر در جهت آبادانی شهر ایفا می کند تعیین بودجه برای شهرداری است.
تعیین بودجه برای شهرداری پس از بررسی عملکرد شهرداری در خصوص میزان درآمد، مخارج و … به عمل می آید و این حق برای اعضای شورای شهر مطابق با قانون وجود دارد که در صورت لزوم تذکر و یا راهنمایی و ارشاد لازم را در این مورد به شهردار ارائه دهند.
مورد دیگر از وظایف شورای شهر تصویب آئین نامه های شهرداری و رسیدگی به آنها می باشد. همچنین اعضای شورای شهر می توانند بر آئین نامه و مصوبات شهرداری بر نحوه ی اجرای صحیح آنها نظارت داشته باشند.
حال که با ساختار و وظایف شورای شهر و روستا آشنا شدیم باید به مسئله مهم و کاربردی تر در این زمینه بپردازیم.
نحوه شکایت از شورای شهر و روستا
اعضای شورای شهر و روستا نیز همانند سایر مقامات و مسئولین کشور ممکن است در حین اجرای وظایف خود قانون را نقض کنند یا با اقدامات و تصمیمات خود حقوق افراد جامعه را در معرض تضییع قرار بدهند و سوالی که مطرح می شود این است که چگونه از اقدامات این نهاد که خود یک نوع مرجع نظارتی محسوب می شود و نظارت بر اعمال و رفتار شهرداری دارد شکایت نمود؟ در این خصوص و پاسخ به این پرسش می بایست فروض مختلف را بیان کرد.
فرض اول: رفتار ارتکابی توسط عضو یا اعضای شورای شهر دارای وصف مجرمانه است. به عبارتی دیگر رفتار ارتکابی مطابق با قوانین جزایی ایران جرم بوده و دارای مجازات می باشد.
برای مثال یکی از اعضای شورای شهر به یک شخصی توهین می نماید یا وی را مورد ضرب و شتم قرار می دهد.
در این خصوص دادسرا و دادگاه محل وقوع جرم پس از بررسی دلایل و قرائن موجود اقدام به صدور رای می کند.
لازم به ذکر است در مواردی در صورت محکومیت کیفری اشخاص، از شغل و سمتی که دارند منفصل می شوند.
فرض دوم: رفتار ارتکابی توسط عضو یا اعضای شورای شهر جرم نیست اما تخلف محسوب می شود.
به بیان دیگر رفتار ارتکابی خلاف قانون مربوط به آن شغل است بدون اینکه در قوانین جزایی برای آن عمل مجازاتی تعیین شده باشد. برای مثال شورای شهر آئین نامه یا مصوبه ای تصویب می کند که خلاف قوانین است یا تصمیمات شورای شهر به حقوق اشخاص لطمه ای وارد می سازد.
ماده ۸ قانون تشکیلات، وظایف و انتخابات شوراهای اسلامی کشور و انتخاب شهرداران مصوب ۱۳۷۵ در این رابطه بیان میدارد:
«در صورتی که مصوبات شوراها مغایر با وظایف و اختیارات قانونی آنها و مغایر قوانین عمومی کشور باشد؛ مسئولان اجرایی مربوط میتوانند با ذکر مورد و بطور مستدل حداکثر ظرف مدت ده روز از تاریخ ابلاغ مصوبه اعتراض خود را به اعتراض شورا رسانده و درخواست تجدیدنظر نماید.
شورا موظف است یک هفته از تاریخ وصول اعتراض تشکیل جلسه داده به موضوع رسیدگی و اعلام نظر نماید در صورتی که شورا در بررسی مجدد از رأی قبلی خود نسبت به مصوبه مورد اختلاف عدول ننماید؛ موضوع به هیأت حل اختلاف استان ارجاع میشود هیأت مزبور مکلف است ظرف ۱۵ روز به موضوع رسیدگی و اعلام نظر نماید. نظریه این هیأت در صورتی که در جهت لغو مصوبات شورای شهر باشد در صورت تأیید هیأت مرکزی حل اختلاف قطعی و لازم الاجرا خواهد بود.»
لازم به ذکر است اعضای هیات حل اختلاف توسط وزارت کشور انتخاب خواهند شد.
آیا از تصمیمات اعضای شورای شهر می توان به دیوان عدالت اداری شکایت کرد؟
مطابق با قانون دیوان عدالت اداری و موارد تصریح شده به عنوان صلاحیت رسیدگی و با توجه به این دیوان عدالت اداری مرجع اصلی رسیدگی به شکایت مردم علیه دولت و دستگاه های اجرایی محسوب می شود؛ باید بیان داشت این دعاوی قابل طرح دیوان عدالت اداری می باشد.
برای طرح دعوا در دیوان عدالت اداری چه اقدامی می بایست انجام داد ؟
برای شروع به رسیدگی کافیست اشخاص با داشتن کلیه دلایل و مدارک و مستندات و درج خواسته ی خود در برگه های چاپی مخصوص و پرداخت هزینه دادرسی به مبلغ بیست هزار تومان اقدام به ثبت آن بنمایند.
لازم به ذکر است می توان با مراجعه به هریک از دفاتر خدمات قضایی نسبت به ثبت دادخواست اقدام نمود ضمن اینکه اخیرا به موجب تصمیم دیوان عدالت اداری ثبت شکایات از طریق سایت دیوان عدالت اداری نیز میسر شده است.
اقدامات دیوان عدالت اداری پس از ثبت شکایت چیست؟
چنانچه شعبه رسیدگی کننده به دعوا، دلایل و مستندات شاکی را موجه تشخیص داد اقدام به نقض آئین نامه یا مصوبه که موجب شکایت شاکی شده است می نماید البته روند بررسی در دیوان عدالت اداری طولانی و بعضا در مواردی موضوع می بایست در کمیسیون های تخصصی بررسی شود.
در پایان و به عنوان نتیجه گیری باید بیان داشت که شورای شهر یکی از مهم ترین مراجع نظارتی بر شهرداری است و به نوعی تعیین کننده اهداف و نقش مهمی در برنامه ریزی و مدیریت شهرداری دارد اما این به آن معنی نیست که اقدامات و تصمیمات شورای شهر قابل شکایت و رسیدگی نباشد؛ بلکه ارگان و نهاد هایی که به آن اشاره کردیم وظیفه نظارت و بررسی عملکرد شورای شهر و روستا را دارا می باشند.