آیا تا به حال تصور می کردید که با رای دادگاه دیگر کاری از شما ساخته نیست و دیگر راهی وجود ندارد؟ طبیعتا اکثر مردم مثل شما فکر می کنند که با رای نهایی دادگاه ها، پرونده دیگر بسته شده و امکان هیچ تغییری وجود ندارد. اما خبر خوب این است که اصلا اینگونه نیست و امکان تغییر حتی پس از رای قطعی دادگاه وجود دارد.
ممکن پس از اینکه رای دادگاه صادر شد و بر علیه شما هم بود؛ مدارکی بدست بیاورید که بتوانید مجددا نتیجه دادگاه را تغییر دهید.
در رای دادگاه ها و روند رسیدگی ممکن اشتباهاتی بوجود بیاید، اما قانون برای این اتفاق راه حلی را در نظر گرفته است.
اولا برای اینکار نیازمند اطلاعات بیشتری درباره ی روش قانونی به نام “اعاده دادرسی” هستید؛ دوما این روش کاملا تخصصی بوده و حتما در این راه به کمک وکلای باسواد و متخصص نیاز پیدا می کنید.
در این مطلب، شما را بیشتر با اعاده ی دادرسی آشنا خواهیم کرد.
رای دادگاه را تغییر دهید
زمانی که به پرونده ای رسیدگی می شود امکان دارد در این روند اشتباهاتی اتفاق بیفتند که در نتیجه قاضی با توجه به آن اشتباهات، رایی را به غلط صادر کند و در نهایت آن رای، قطعی شود. در این صورت با شکایتی که به آن اعاده دادرسی گفته می شود؛ در صورتی که ویژگی های لازم وجود داشته، محاکمه باید مجددا انجام شود و رسیدگی به پرونده از سر گرفته شود.
اعاده دادرسی دارای شرایطی است و برای اینکه پروند شما مجددا مورد بررسی قرار گیرد؛ باید ابتدا این شرایط وجود داشته باشد.
در ادامه به شرایط اعاده دادرسی خواهیم پرداخت. در واقع اعاده ی دادرسی، برای شما آخرین راه شکایت از رای و آخرین فرصت شما برای تغییر است. پس بهتر است که با یک وکیل مشورت کنید.
شرایط اعاده ی دادرسی طبق ماده ۴۷۴ قانون آیین دادرسی کیفری
قانون آیین دادرسی کیفری شرایطی را معین کرده است که در صورت وجود آن ها درخواست اعاده ی دادرسی شما پذیرفته می شود و پرونده مجددا مورد بررسی قرار می گیرد.
ماده ۴۷۴ قانون آیین دادرسی کیفری در این مورد می گوید:
«درخواست اعاده دادرسی در مورد احکام محکومیت قطعی دادگاه ها اعم از آنکه حکم مذکور به اجراء گذاشته شده یا نشده باشد در موارد زیر پذیرفته می شود:
- الف- کسی به اتهام قتل شخصی محکوم شود و سپس زنده بودن وی محرز گردد.
- ب- چند نفر به اتهام ارتکاب جرمی محکوم شوند و ارتکاب آن جرم به گونه ای باشد که نتوان بیش از یک مرتکب برای آن قائل شد. مثل توهین
- پ – شخصی به علت انتساب جرمی محکوم شود و فرد دیگری نیز به موجب حکمی از مرجع قضائی به علت انتساب همان جرم محکوم شده باشد، به طوری که از تعارض و تضاد مفاد دو حکم، بی گناهی یکی از آنان احراز گردد.
- ت- درباره شخصی به اتهام واحد، احکام متفاوتی صادر شود.
- ث- در دادگاه صالح ثابت شود که اسناد جعلی یا شهادت خلاف واقع گواهان، مبنای حکم بوده است.
- ج – پس از صدور حکم قطعی، واقعه جدیدی حادث و یا ظاهر یا ادله جدیدی ارائه شود که موجب اثبات بی گناهی محکوم علیه یا عدم تقصیر وی باشد.
- چ- عمل ارتکابی جرم نباشد و یا مجازات مورد حکم بیش از مجازات مقرر قانونی باشد.»
مثال های ملموس اعاده دادرسی
فرض کنید بر علیه شما شکایتی در دادگاه می شود که در روند رسیدگی عده ای علیه شما شهادت می دهند و شما به جرم ضرب و جرح محکوم می شوید. اما شهادت آن ها علیه شما دروغ بوده است.
حالا اگر بتوانید ثابت کنید که شاهدین دروغ گفته اند، اعاده دادرسی شما پذیرفته می شود و دوباره به پرونده شما رسیدگی می شود تا این بار دادگاه حکم عادلانه ای شما بدهد.
یا مثلا اگر دادگاه به جای جرم نگه داری سلاح غیر مجاز، به مجازات خرید و فروش سلاح رای دهد که خب طبیعتا دومی جرم سنگین تری دارد و متهم می تواند از این رای شکایت کند.
مثال دیگر این است که تصور کنید سارقی به شما حمله کرده است و شما را کتک می زند، شما هم برای دفاع از خودتان ضربات مشتی را به او می زنید اما دادگاه به جای اینکه عمل شما را دفاع قانونی بدانید، جرم دانسته و مجازات تعیین می کند.
پس از رای قطعی دادگاه، شما مدارکی بدست می آورید که نشان می دهد اولین کسی که دعوا را شروع کرده و به شما حمله کرده تا از شما دزدی کند؛ سارق است. حالا شما با توجه به مدارکی دارید می توانید اعاده دادرسی کنید تا دادگاه با توجه به مدارک جدید که دارید رای صحیح صادر کند.
چه کسانی می توانند درخواست اعاده دادرسی کنند؟
کسانی که می توانند از درخواست اعاده دادرسی کنند عبارتند از:
- محکوم علیه (یعنی کسی که رای به ضرر او صادر شده است و معترض است).
- وکیل یا نماینده قانون محکوم علیه.
- در صورتی که محکوم علیه فوت شد باشد یا غایب باشد وراث، همسر قانونی یا وصی او می توانند درخواست اعاده دادرسی کنند.
- دادستان کل کشور.
- دادستان اجرا کننده حکم.
زمان اعاده دادرسی
نکته ی مهمی که باید بدانید این است که پس اینکه رای قطعی صادر می شود شما می توانید در هر زمانی درخواست اعاده دادرسی کنید زیرا محدودیتی وجود ندارد.
مثلا شما می توانید صبر کنید تا مدارک و شواهد کاملی بدست آورید که حکم را تغییر دهد؛ سپس درخواست اعاده دادرسی کنید. چون هیچ بازه زمانی برای آن وجود ندارد.
مرجع صالح در اعاده دادرسی
مرجع صالح برای رسیدگی به درخواست اعاده دادرسی و مرجعی که درخواست شما به آن ارسال می شود، دیوان عالی کشور است. این مرجع پس از بررسی درخواست شما و تطبیق آن با آنچه در ماده ۴۷۴ قانون آیین دادرسی آمده است؛ پرونده را به دادگاه هم عرض صادرکننده رای قطعی ارسال می کند تا مجددا رسیدگی انجام شود؛ اصطلاحا با اینکار تجویز دادرسی گفته می شود.
اگر هم تطبیقی بین درخواست اعاده دادرسی با شرایط ماده ۴۷۴ قانون آیین دادرسی کیفری پیدا نکرد، این درخواست رد می شود.
مثلا فرض کنید شما درباره شهادت دروغی که در دادگاه علیه شما داده شده است درخواست اعاده دادرسی می کنید دیوان پس از بررسی و صحت مدارک شما، تجویز اعاده ی دادرسی می کند و پرونده شما مجددا رسیدگی می شود.
روند رسیدگی و چگونگی ارسال درخواست اعاده دادرسی کیفری
درخواست خود را به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی می برید و پس از ارسال آن به دیوان؛ این مرجع درخواست شما را بررسی می کند.
اگر درخواست شما طبق قانون نباشد دیوان نسبت به درخواست شما قرار رد اعاده دادرسی صادر می کند؛ در غیر این صورت درخواست شما پذیرفته و صحیح و قانونی تشخیص بدهد و برای رسیدگی به دادگاه هم عرض دادگاه صادرکننده ی رای قطعی ارسال می کند.
نکته: منظور از دادگاه هم عرض، دادگاهی است که دقیقا برابر با دادگاه صادر کننده ی رای قطعی است و از لحاظ صلاحیت برتری نسبت به هم ندارند.
نتیجه گیری
پس از اینکه دادگاه رای قطعی صادر می کند، هنوز فرصت ها برای شما تمام نشده است و شما می توانید درخواست رسیدگی مجدد کنید.
به این صورت که شما می توانید درخواست اعاده دادرسی خود را به دیوان عالی کشور ارسال کنید و دیوان پس از بررسی در صورت تطبیق دادخواست شما با قانون، پرونده برای رسیدگی مجدد به دادگاه هم عرض ارسال می شود.
لازم است بدانید برای درخواست اعاده دادرسی باید قبل آن رای قطعی دادگاه صادر شده باشید و شما پیش از اینکه رای قطعی دادگاه صادر شود، نمی تواند درخواست اعاده دادرسی کنید.
همچنین اگر درخواست اعاده دادرسی شما در دیوان رد شود؛ شما حق اعتراض نخواهید داشت.
با توجه به حساسیت و اهمیت مرحله اعاده دادرسی در پرونده های کیفری و همچنین با توجه به اینکه قابل اعتراض نیست؛ ما به شما توصیه می کنیم که حتما از یک وکیل برای این مرحله از پرونده کمک بگیرید و با مشورت او پیش روید.
سوالات متداول
اگر اعاده دادرسی رد شود قابل اعتراض است؟
خیر، امکان اعتراض وجود ندارد اما می توان از طریق رئیس قوه قضائیه، مجددا درخواست اعاده دادرسی را مطرح کرد.
آیا بعد از اجرای رای هم می توان درخواست اعاده دادرسی کرد؟
بله، هم در حین اجرای حکم هم پس از اجرای حکم می توان درخواست اعاده دادرسی کرد.
آیا شاکی حق اعاده دادرسی کیفری درد؟
خیر، شاکی حق اعاده دادرسی ندارد و این حق برای محکوم در نظر گرفته شده است.