چگونه از شهرداری شکایت کنیم و نحوه مطالبه خسارت از شهرداری

نکته­ ای که لازم است در ابتدا به آن توجه داشته باشیم این است که در یک تقسیم ­بندی کلی، اشخاص به دو دسته تقسیم می­شوند:

الف) اشخاص حقیقی: یعنی تمامی انسان­هایی که بر روی زمین درحال زندگی کردن می ­باشند.

ب) اشخاص حقوقی: که خود به دو دسته تقسیم می­شوند:

الف) اشخاص حقوقیِ حقوق خصوصی اگر در زمینه کسب سود فعالیت داشته باشند شامل شرکتهای تجاری و بازرگانی خواهد شد.

ب) ولی اگر دنبال کسب سود و منفعت نباشند، شامل مؤسسات غیرانتفاعی خواهند شد و اشخاص حقوقیِ حقوق عمومی دارای زیر مجموعه های زیادی می­باشد، از جمله:

• سازمان­های اداری دولتی (مثل وزارتخانه­ ها) یا سازمان­های اداری غیردولتی (مثل شوراهای محلی)،
• سازمان­های فنی و تخصصی(مثل سازمان سنجش)،
• نهادها و مؤسسات عمومی دولتی (مثل دانشگاه ­ها) و مؤسسات غیردولتی (مثل هلال­ احمر، کمیته امداد، کمیته المپیک، شهرداری و…).

بنابراین با آگاهی از این تقسیم ­بندی متوجه خواهیم شد که شهرداری زیرمجموعه اشخاص حقوقیِ حقوق عمومی (یعنی جزء مؤسسات غیردولتی) می­باشد. از جمله ویژگی­های این مؤسسات غیردولتی این است که بیش از ۵۰ درصد بودجه آنها غیر دولتی می­باشد.

آیا امکان شکایت از شهرداری وجود دارد؟

در پاسخ به این سوال باید گفت: بله، بطور کلی هر شخصی، چه حقیقی و چه حقوقی، در صورتی که حقی از ما ضایع کند، امکان شکایت از او و دریافت خسارت وجود دارد.

ماده ۳۳۱ قانون مدنی در این زمینه بیان می­ دارد:

«هر کس سبب تلف مالی بشود باید مثل یا قیمت آن را بدهد و اگر سبب نقص یا عیب آن شده باشد باید از عهده‌ی نقص قیمت آن برآید.»

بنابراین در صورتی که شهرداری حتی سببِ ورود خسارت به کسی بشود، باید خسارت وارده را جبران کند.

در مورد چه مسائلی می­ توان از شهرداری شکایت کرد؟

همانگونه که قبلاً نیز بیان شد، در هر موردی که شهرداری باعث ورود خسارت به ما شده باشد، امکان شکایت از شهرداری به عنوان یک شخص حقوقی وجود دارد و در صورتی که دلیل و مدارک کافی برای محکوم کردن شهرداری در دست داشته باشیم می­توانیم خسارتهای وارده را از شهرداری دریافت کنیم.

بنابراین در صورتی که شهرداری یا هر یک از پرسنل شهرداری موجب وارد آمدن خسارتی به ما بشوند یا اینکه حقی از ما ضایع کرده باشند، امکان شکایت از آنها وجود دارد که این شکایت می­تواند تحت عنوان تصرف عدوانی یا مطالبه خسارات ناشی از تخریب  و … مطرح شود.

به عنوان مثال میزان عوارض توسط شورای شهر معین می شود و شهرداری آن را محاسبه کرده و اخذ می­نماید، اما با این حال ممکن است در تعیین میزان عوارض اشتباهی رخ دهد.

در چنین شرایطی افراد معترض به عوارض شهرداری می­توانند از شهرداری شکایت کنند؛ یا ممکن است شهرداری بدون اجازه مالک، ملکی را به هر دلیل تصاحب کند، مالک می تواند از شهرداری به دلیل تصاحب ملک شخصی شکایت کند.

یا ممکن است مقداری از زمین شخص را برای عریض کردن خیابان، تصاحب کند ولی به دلیل تغییر نقشه متراژ بیشتری از ملک شخص در خیابان قرار بگیرد و شهرداری به دلیل پیدا نکردن مالک برای کسب اجازه مجدد، بدون اطلاع مالک متراژ بیشتری از ملک شخصی فرد را تصاحب کند، مالک می تواند بعد از مطلع شدن از موضوع از شهرداری شکایت کند. همچنین در سایر موارد مانند تخریب و مطالبه خسارات ناشی از تخریب و …

مراجع طرح شکایت از شهرداری به ترتیب کدامند؟

نکته ­ای که در اینجا باید به آن توجه داشت این است که باید ببینم عملی که شهرداری انجام داده و باعث ضرر به ما شده است، آیا از نوع حاکمیتی است یا از نوع تصدی­ گری.

ماده ۸ قانون مدیریت خدمات کشوری در تعریف عمل حاکمیتی بیان می دارد:

«امور حاکمیتی آن دسته از اموری است که تحقق آن موجب اقتدار و حاکمیت کشور است و منافع آن بدون محدودیت شامل همه اقشار جامعه گردیده و بهره­ مندی از این نوع خدمات موجب محدودیت برای استفاده دیگران نمی­شود».

ماده واحده قانون تعیین مرجع دعاوی بین افراد و دولت مصوب سال ۱۳۰۷، اعمال تصدی­گری را اینگونه تعریف میکند:

«اعمال تصدی­ گری اعمالی است که دولت از نقطه ­نظر حقوقی، مشابه اعمال افراد جامعه انجام می ­دهد، مانند خرید و فروش املاک، اجاره و امثال آن.»

یعنی در این حالت شهرداری، مانند بقیه افراد جامعه می­باشد.

بنابراین در مواردی که زمین یا ملکی برای اجرای یک پروژه عمرانی از سوی شهرداری تصرف شود یا در زمینه قراردادهای پیمانکاری که یک طرف آن شهرداری باشد، اختلاف شود یا اینکه خسارت مالی از طرف شهرداری متوجه یکی از شهروندان شود، این موضوعات باید در دادگاه های عمومی (حقوق یا کیفری) مطرح شود.

ولی در صورتی که شهرداری در مقام انجام اعمال حاکمیتی موجب تضییع حق دیگران شده باشد، افراد برای مطالبه حق خود، ابتدا باید به اداره حقوقی یا اداره تکریم ارباب رجوع مراجعه کرده و مشکل خود را با کارشناسان حقوقی مطرح کرد تا مشکل آنها توسط کارشناسان بررسی شود.

بعد از بررسی مشکل به وجود آمده، در صورتی که این مشکل به علت قصور شهرداری ایجاد شده باشد و شهرداری این موضوع را بپذیرد، افراد را به اداره ­ای که به آن مشکل مربوط می­شود، ارجاع می­دهند.

ولی در بعضی از مواقع ممکن است شهرداری علت به وجود آمدن مشکل را قصور خود نداند؛ بلکه خودِ فرد را علت به وجود آمدن این مشکل بداند، در این حالت اگر افراد از رأی صادر شده راضی نباشند، می­توانند برای پیگیری اعتراض، به دیوان عدالت اداری مراجعه کرده و با طرح شکایت در دیوان عدالت اداری، مشکل خود را پیگیری نمایند.

بر اساس اصل ۱۷۳ قانون اساسی که بیان می ­دارد:

«به منظور رسیدگی به شکایات، تظلمات و اعتراضات مردم نسبت به مأموران یا واحدها یا آئین نامه های دولتی و احقاق حق آنها، دیوانی به نام عدالت اداری زیرنظر رئیس قوه قضائیه تأسیس میگردد.»

بنابراین برای اینکه مردم بتوانند علیه اعمال و تصمیمات حاکمیتی دولت و ماموران دولتی یا شهرداری­ها طرح دعوا کنند، در قانون اساسی نهادی به نام «دیوان عدالت اداری» پیش­بینی شده است.

ماده ۱۰ قانون دیوان عدالت اداری در مورد حدود صلاحیت دیوان عدالت اداری بیان می ­دارد:

«صلاحیت و حدود اختیارات دیوان به قرار زیر است:

1. رسیدگی به شکایات و تظلّمات و اعتراضات اشخاص حقیقی یا حقوقی از:
   تصمیمات و اقدامات واحدهای دولتی اعم از وزارتخانه ها و سازمانها و موسسات و شرکتهای دولتی و شهرداری‌ها و سازمان تامین اجتماعی و تشکیلات و نهادهای انقلابی و موسسات وابسته به آنها
   تصمیمات و اقدامات ماموران واحدهای مذکور در بند «الف» در امور راجع به وظایف آنها
2. رسیدگی به اعتراضات و شکایات از آراء و تصمیمات قطعی هیاتهای رسیدگی به تخلفات اداری و کمیسیون‌هایی مانند کمیسیون‌های مالیاتی، هیات حل ‌اختلاف کارگر و کارفرما، کمیسیون موضوع ماده (۱۰۰) قانون شهرداری‌ها منحصراً از حیث نقض قوانین و مقررات یا مخالفت با آنها
3. رسیدگی به شکایات قضات و مشمولان قانون مدیریت خدمات کشوری و سایر مستخدمان واحدها و موسسات مذکور در بند (۱) و مستخدمان موسساتی که شمول این قانون نسبت به آنها محتاج ذکر نام است اعم از لشکری و کشوری از حیث تضییع حقوق استخدامی

تبصره ۱ ـ تعیین میزان خسارات وارده از ناحیه موسسات و اشخاص مذکور در بندهای (۱) و (۲) این ماده پس از صدور رأی در دیوان بر وقوع تخلف با دادگاه عمومی است.»