احترام به حقوق و آزادی های مشروع، همواره در قوانین و آیات و روایات فقهی و شرعی ما مورد تاکید بسیار واقع شده است.
گاهی ممکن است تعرض نسبت به جان، حیثیت و آبرو وی صورت گیرد، گاهی هم تعرض نسبت به مال و حق مالکیت اشخاص صورت می گیرد.
در خصوص تعرض نسبت به اموال اشخاص، جدای از اینکه این عمل دارای وصف کیفری بوده و شخص به مجازات قانونی محکوم خواهد شد، از طریق دادگاه های حقوقی نیز با عنوان خلع ید یا تصرف عدوانی موضوع قابل پیگیری می باشد.
در این نوشتار قصد داریم به دعوای خلع ید و نکات مهم آن پرداخته و در پایان نمونه دادخواستی مرتبط با موضوع ارائه نماییم.
دعوای خلع ید چیست؟
کلمه ی خلع به معنای اخراج و سلب و کلمه ی ید به معنای مالکیت می باشد و در اصطلاح به معنای ممانعت و سلب حق مالکیت مالک، از مال متعلق به خود می باشد.
در دعوای خلع ید به بیان ساده، شخصی به طور غیرقانونی اقدام به تصرف ملک دیگری می نماید.
در این صورت مالک می تواند با طرح موضوع در دادگاه حقوقی محل وقوع مال، با ارائه سند مالکیت خود بر مال، خواستار اخراج متجاوز از ملک تحت مالکیت خود باشد.
این دعوا از آنجایی که بسیار مشابه با دعوای تصرف عدوانی می باشد که البته آثار و نتیجه نهایی هر دو دعوا یکسان و اخراج متجاوز از ملک می باشد، منجر شده است که در مواردی بسیاری با یکدیگر به اشتباه گرفته شوند که در ادامه بیشتر به آنها خواهیم پرداخت.
تفاوت دعوای خلع ید و تصرف عدوانی
در تشریح این دو دعاوی که اغلب با یکدیگر به اشتباه گرفته می شوند باید بیان داشت که:
در دعوای تصرف عدوانی مطابق با قانون آئین دادرسی مدنی، شخصی بدون مجوز قانونی و رضایت مالک مال غیرمنقول، اقدام به تصرف مال می نماید.
مالک نیز می تواند متقابلا با طرح دعوای تصرف عدوانی و اثبات این مساله که ملک قبلا در تصرف و اختیار وی بوده، و بدون اجازه وی از تصرف او خارج شده است، از دادگاه حقوقی محل وقوع ملک، خواستار احقاق حق خود و اخراج متجاوز از ملک باشد.
به عبارت دیگر در دعوای تصرف عدوانی، الزاما لزومی به ارائه سند مالکیت برای اثبات ادعای خود و اخراج متجاوز از ملک وجود ندارد، بلکه صرفا اثبات این مساله که شخص سابقا در ملک تصرف مستمر داشته و شخصی مزاحم تصرفات او شده و مال را از تصرف وی خارج نموده است برای صدور حکم به نفع او کفایت خواهد نمود.
تفاوت دعوای خلع ید با تخلیه ید
یکی دیگر از اختلافات و دعاوی رایج در محاکم دادگستری، دعوای تخلیه ید می باشد که البته متفاوت از دعوای خلع ید است. در دعوای خلع ید همانطور که بیان شد.
متصرف و متجاوز ملک اقدام به تصرف غیر قانونی ملک بدون اجازه مالک نموده است که منشا و سبب این دعوا هیچ گونه قرارداد و توافقی وجود ندارد در حالی که حقوق خواهان دعوا در دعوای تخلیه ید بر مبنای قراردادی است که میان طرفین به وجود آمده است.
در تعریف دعوای تخلیه ید مطابق با تبصره ماده ۱۷۱ قانون آئین دادرسی مدنی:
دعاوی مربوط به معاملات با حق استرداد و رهنی و شرطی و نیز در مواردی که بین صاحب مال و امین یا متصرف قرارداد و شرایط خاصی برای تخلیه یا استرداد وجود داشته باشد (برای مثال قرارداد اجاره یک آپارتمان) مشمول مقررات این ماده نخواهد بود(منظور دعوای تصرف عدوانی و خلع ید)
مطابق با تبصره فوق و به بیان ساده:
در صورتی که شخصی ملک خود را با مدت معلوم به یک نفر اجاره دهد، پس از انقضای مدت و با وجود تقاضای موجر، مستاجر اقدامی به جهت تخلیه ملک به عمل نیاورد، موجر برای صدور حکم تخلیه علیه مستاجر، می بایست اقدام به طرح دعوای تخلیه ید بنماید.
طریقه طرح دعوای خلع ید
برای اقدام به طرح دعوای خلع ید علیه متصرف و متجاوز غیرقانونی مال، می بایست با به همراه داشتن کلیه ی مدارک و اسناد اثبات کننده ادعای خود، به دادگاه حقوقی محل وقوع مال مراجعه نموده و با پرداخت هزینه دادرسی معادل دعاوی مالی اقدام به ثبت دادخواست نمایید.
لازم به ذکر است که جدای از مراجعه به شعبات دادگاه حقوقی محل وقوع ملک برای طرح دادخواست، می توان با مراجعه به دفاتر خدمات قضایی، با پرداخت هزینه دادرسی و هزینه های مربوط به سامانه ابلاغ (ثنا) نسبت به ثبت دادخواست خود اقدام نمود.
در خصوص هزینه دادرسی باید بیان داشت که، با توجه به این که این دعوا مربوط به اموال غیر منقول می باشد بر اساس قیمت منطقه ای ملک و طبق کتابچه ارزش منطقه‌ای که هر سال توسط وزارت امور اقتصادی و دارایی برای ادارات تابعه امور اقتصادی و دارایی ارسال می‌شود هزینه دادرسی ملاک قرار خواهد گرفت.
در خاتمه ی این مبحث و به جهت آشنایی هرچه بیشتر با موضوع، قصد داریم به یک نمونه دادخواست در خصوص دعوای خلع ید اشاره ای داشته باشیم، اما پیش از آن باید یادآوری نمود که طرح هرگونه دعوا و شکوائیه در محاکم دادگستری نیازمند به تخصص و تبحر در این باره بوده که هر شخصی قادر به انجام آن نخواهد بود.
به همین جهت توصیه می شود که جهت شروع هرگونه دعوا یا شکوائیه در ابتدا از یک وکیل دادگستری مشاوره نموده و با کمک و همفکری او اقدام به طرح دعوا در محاکم دادگستری نمایید تا هم شانس موفقیت در دعوا افزایش یافته و هم نسبت به اموری که به آن آشنایی نداشته و ممکن است متحمل ضرر شوید جلوگیری شود.
دانلود فایل pdf نمونه دادخواست خلع ید
دانلود فایل word نمونه دادخواست خلع ید
نتیجه گیری
در پایان و به عنوان نتیجه گیری کلی از آنچه که بیان شد؛ چنانچه شخصی بدون مجوز قانونی و مشروع، اقدام به تصرف ملک دیگری بنماید، مالک ملک می تواند علیه وی دعوای خلع ید یا تصرف عدوانی را مطرح نماید.
در دعوای تصرف عدوانی صرف اثبات تصرفات مستمر سابق مالک برای حکم به اخراج متجاوز ملک کافی خواهد بود ولی درصورت طرح دعوای خلع ید، مالک می بایست سند مالکیت خود را در هنگام طرح دادخواست مطرح، و به استناد به آن، دادگاه حکم به اخراج متجاوز از ملک خواهد نمود.
سوالات رایج
منظور از دعوای خلع ید چیست؟
طرح دعوای مالک ملک با استناد به سند مالکیت ملک علیه متجاوز و متصرف غیر قانونی ملک را دعوای خلع ید یا اثبات مالکیت گفته می شود.
دعوای خلع ید چه تفاوتی با تخلیه ید دارد؟
سبب و منشا ایجاد دعوای تخلیه ید بر مبنای قرارداد موجود بین طرفین می باشد، درحالی که در دعوای خلع هیچگونه توافق و قراردادی میان طرفین در خصوص ملک وجود ندارد.
هزینه دادرسی دعوای خلع ید چگونه محاسبه خواهد شد؟
دعوای خلع ید علی رغم اختلافات میان حقوقدانان، یک دعوای مالی محسوب می شود که خواهان می بایست برای طرح دعوا، هزینه دادرسی معادل قیمت منطقه ای ملک بر اساس آئین نامه و مقررات وزارت امور اقتصاد و دارایی پرداخت نماید.
