مهریه طلب زن از مرد محسوب می شود و به محض انعقاد عقد به ملکیت زن در می آید مگر مواردی که نکاح قبل از نزدیکی فسخ شود.
مهریه حتی پس از فوت مرد از اموال و ماترک وی قابل وصول است یعنی این که در صورتی که شوهر زن فوت شود وی هم حق ارث دارد و هم می تواند مهریه را مطالبه کند.
ابرا یا بخشیدن مهریه ممکن است به منظور طلاق و راضی کردن مرد به طلاق باشد که در قانون از آن به طلاق خلع یا مبارات یاد می شود.
مانند برخی از موارد طلاق توافقی، بخشیدن مهریه به منظور طلاق در جایی است که زن از مرد یا هر دو از یکدیگر کراهت دارند و زن حاضر از مهریه خود را ببخشد تا مرد وی را طلاق دهد.
نحوه بخشیدن یا ابرا مهریه
در صورت بخشیدن مهریه به صورت سند عادی یا رسمی دیگر برگشتی در کار نیست و زن یا زوجه نمی تواند از این بخشش پشیمان شود.
اما اگر بذل و بخشش مهریه در قالب طلاق خلع باشد تا زمانی که زن در عده است می تواند رجوع کند حال اگر رجوع کند مرد هم حق رجوع در طلاق را پیدا می کند.
در بخشش و هبه مهریه میان محاکم و خود شعب دیوان عالی کشور اختلاف است.
برای مثال برخی مهریه سکه و طلا را کلی فی الذمه و دین می دانند و هبه آن را قابل رجوع نمی دانند اما در جایی دیگر آن را عین معین دانسته اند و بخشش و هبه مهریه را قابل رجوع می دانند. این اختلاف آرا در دیوان عالی کشور قابل درک نیست.
در ادامه به نمونه آرای دادگاه ها در خصوص مطالبه مهریه با وجود ابرا و بخشش قبلی آن، آورده می شود که جالب توجه هستند.
نمونه رای ابرا مهریه
خلاصه رای
مهریه زوجه دینی است که بر ذمه زوج استقراریافته و با بخشش دین امکان رجوع برای دائن وجود ندارد و در هر صورت دینی بر ذمه زوج باقی نمی ماند.
رای بدوی
در خصوص دعوی خانم و.و. فرزند ن. با وکالت خانم و آقا م.ح. و م.ت. به طرفیت آقای م.ز. فرزند الف. به خواسته مطالبه تعداد ۹۰ سکه تمام بهار آزادی بابت قسمتی از مهریه مقوم به مبلغ ۰۰۰/۰۰۰/۵۱ و ریال و خسارات دادرسی: با عنایت به مجموع اوراق و محتویات پرونده به این شرح که خواهان به استناد سند نکاحیه خود مطالبه مهریه خود را نموده است.
و نظر به اینکه خوانده و وکیل ایشان با تقدیم سند عادی اعلام نموده‌اند که زوجه تمام مهریه خود را در حق زوج حلال نموده و زوج برائت ذمه حاصل نموده است و برفرض اینکه هبه هم باشد با توجه به ماده ۸۰۶ قانون مدنی که عنوان نموده که دائن نمی تواند بعد از بخشیدن دین از آن رجوع نماید.
فلذا تقاضای ردّ خواسته خواهان را داریم و دادگاه نظر به دفاعیات موجه خوانده و وکیل ایشان و توجهاً به اینکه زوجه به امضاء سند ادعایی زوج اذعان نموده است و تنها ایشان و وکیلش مدعی شدند که نوشته آن‌ها از روی اکراه و اجبار بوده است و برفرض اینکه بخشش و هبه‌ای هم صورت گرفته باشد موکل می تواند از هبه رجوع نماید که ادعاهای ایشان ازنظر اجبار با توجه به محتویات پرونده نمی تواند در حدی باشد که موجب فقد رضا یا قصد خواهان باشد و از طرفی هم بر فرضی هم که تهدیدی از سوی زوج باشد تهدید قانونی مبنی بر شکایت نمودن بوده است و این‌طور نبوده است.
که نتیجه تهدید هم در ید زوج باشد؛ یعنی نتیجه شکایت در دست محاکم قضایی است فلذا حق شکایت از شخص یا اشخاص یک حق مسلم است که برای هر فردی مفروض است و صرف ادعای شکایت که یک حق قانونی است نمی تواند دلیل اجبار یا اکراه طرف مقابل باشد و از طرفی هم چون مهریه زوجه به صورت دین بوده است.
علاوه بر اینکه الفاظ به‌کار رفته در سند عادی حکایت از برائت ذمه زوج دارد مضافاً اینکه مهریه زوجه دینی بوده است که بر ذمه خوانده استقرار یافته و با بخشش دین امکان رجوع برای دائن وجود ندارد و در هر صورت دینی بر ذمه خوانده باقی نمانده است .
فلذا دعوای خواهان را مردود و مستنداً به ماده ۸۰۶ قانون مدنی و ماده ۱۹۷ قانون آیین دادرسی مدنی حکم بر بطلان دعوی خواهان صادر و اعلام می نماید رأی صادره حضوری و ظرف بیست روز پس از ابلاغ قابل اعتراض در محاکم تجدیدنظر استان تهران است.
رئیس شعبه ۲۸۷ دادگاه عمومی حقوقی تهران ـ احمدی
رای دادگاه تجدید نظر
در خصوص تجدیدنظرخواهی خانم و.و. با وکالت آقای م.ت. به طرفیت آقای م.ز. نسبت به دادنامه شماره ۱۵۹۴ مورخ ۵/۹/۹۲ اصداری از شعبه ۲۸۰ دادگاه حقوقی (خانواده) تهران که به موجب آن در خصوص دعوی زوجه به خواسته مطالبه مهریه به لحاظ ابراء زوج حکم بر بطلان دعوی صادرشده است.
نظر به اینکه دادنامه تجدیدنظر خواسته مطابق دلایل موجود در پرونده و وفق مقررات قانونی صادر گردیده است و ایراد تجدید نظرخواه در حدی نیست که موجب حصول علم به وجود اشتباه در حکم گردد لذا اعتراض نامبرده قابل انطباق با جهات مقرر در ماده ۳۴۸ قانون آیین دادرسی مدنی مصوب ۱۳۷۹ نمی باشد.
در نتیجه دادگاه به استناد قسمت اخیر ماده ۳۵۸ قانون مذکور ضمن ردّ اعتراض حکم تجدیدنظر خواسته را تأیید می نماید رأی صادره قطعی است.
رئیس شعبه ۱۱ دادگاه تجدیدنظر استان تهران ـ مستشار دادگاه
فرهبد ـ علی محمدی
نمونه رای ابرا مهریه ۲
در نمونه رای زیر دادنامه ای بسیار جالب توجه از نظر ضعیف بودن استدلال حقوقی خوانده مطرح می شود که دادگاه تجدید نظر به درستی رای را نقض می کند.
رأی شعبه ۲۶۵ دادگاه عمومی خانواده
در خصوص دادخواست تقدیمی خانم ن.ع با وکالت آقای ح.الف به طرفیت آقای س.ج با وکالت خانم ن.ک به خواسته مطالبه مهریه تعداد ۱۰۰ عدد سکه بهار آزادی کامل به نرخ روز، با احتساب هزینه دادرسی می باشد. با توجه به محتویات پرونده از جمله تصویر مصدق سند عقد نامه رسمی به شماره ۸۳۴۸ صادره از دفتر ازدواج شماره …. حوزه ثبتی تهران می باشد و وجود رابطه زوجیت بین طرفین به سبب عقد نکاح دائم محرز و مسلم می باشد و وکیل خوانده ادعا نموده است، برابر اقرارنامه عادی مورخ ۹۱/۴/۲۹ زوجه کل مهریه خود را به جز یک عدد را به زوج بذل نموده است .
نظر به اینکه طبق ماده ۷۹۸ قانون مدنی، هبه واقع نمی شود، مگر با قبول و قبض که زوجه به نظر دادگاه مهریه خود را دریافت نکرده است تا نسبت به آن بذل و بخشش داشته باشد ؛ لذا قبض متهب (کسی که هبه را قبول کند ) اعم از اینکه مباشر قبض متهب باشد یا وکیل او و قبض بدون اذن واهب (هبه کننده) اثری ندارد که در این موضوع به لحاظ عدم قبض و اقباض بذل مهریه توجیه قانونی ندارد.
وکیل خوانده دلیلی بر اینکه مهریه مذکور را پرداخت کرده باشد، به دادگاه ارائه ننموده است و اینکه به محض وقوع عقد نکاح، زن مالک مهریه می شود، هرگونه تصرفی را که بخواهد می تواند انجام دهد.
دعوی خواهان به نظر دادگاه ثابت تشخیص و مستنداً به مواد ۱۹۸، ۵۱۹ و ۵۲۲ قانون آیین دادرسی مدنی و ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی، حکم بر محکومیت خوانده به پرداخت تعداد ۱۰۰ عدد سکه بهار آزادی به نرخ روز با شاخص تورم اعلامی از سوی بانک مرکزی به مبلغ …… ریال بابت مهریه و هزینه دادرسی به مبلغ …… ریال بابت حق الوکاله وکیل که به سبب طرح دعوی به خواهان وارد گردیده، در حق صندوق دولت صادر و اعلام می گردد.
رأی صادره حضوری محسوب و ظرف مدت ۲۰ روز از تاریخ ابلاغ، قابل تجدیدنظر در محاکم تجدیدنظر استان تهران می باشد.
رأی شعبه ۴۵ دادگاه تجدیدنظر استان تهران
در خصوص تجدیدنظرخواهی آقای س.ج با وکالت آقای ع.ک و خانم ن.ک از دادنامه شماره ۰۰۷۴۹ مورخه ۹۲/۵/۲۹ شعبه محترم ۲۶۵ دادگاه خانواده تهران که به موجب آن در خصوص دعوی مطروحه همسر وی خانم ن.ع با وکالت آقای ح.الف به طرفیت نامبرده با وکالت نامبردگان به خواسته مطالبه مهریه، حکم بر قبولی خواسته تصدیر گردیده وارد است ؛ زیرا تجدیدنظر خوانده به موجب یک فقره اقرارنامه عادی مورخه ۹۱/۴/۲۹ تعداد ۱۳۲ سکه بهار آزادی از مهریه خویش را به شوهرش بخشیده است ؛
بخشیدن دین یعنی همان ابراء و ابراء ایقاع (عقد یک طرفه) بوده و نیازی به قبول مدیون ندارد و الفاظ به کار رفته در عرف، محمول بر معانی مقصوده از آن می شود و عرف سوق بخشش دین یا تعهد (مهریه) را موجب برائت ذمه مدیون یا متعهد می داند و ایساق آن الفاظ به معانی غیر مقصود چنانچه در دادنامه بدوی آمده توجیهی ندارد ؛
بنا به مراتب دادگاه ضمن وارد دانستن اعتراض معترض و اینکه دادنامه معترض عنه برخلاف مبانی حقوقی و مدنی صادر شده با استناد به صدر ماده ۳۵۸ قانون آیین دادرسی دادگاه های عمومی و انقلاب مصوب ۷۹/۱/۲۱ در امور مدنی، آن را نقض (شکستن رأی) و حکم به رد دعوی تجدیدنظر خوانده غیر از یک سکه بهار آزادی صادر و اعلام می دارد، رأی دادگاه به موجب ماده ۳۶۵ همین قانون قطعی است.
نمونه رای ابرا مهریه ۳
طبق این رای مهریه زوجه دینی است که بر ذمه زوج استقراریافته و با بخشش دین امکان رجوع برای دائن وجود ندارد و در هر صورت دینی بر ذمه زوج باقی نمی ماند.
رأی دادگاه بدوی
در خصوص دعوی خانم و.و. فرزند ن. با وکالت خانم و آقا م.ح. و م.ت. به طرفیت آقای م.ز. فرزند الف. به خواسته مطالبه تعداد ۹۰ سکه تمام بهار آزادی بابت قسمتی از مهریه مقوم به مبلغ ۰۰۰/۰۰۰/۵۱ و ریال و خسارات دادرسی:
با عنایت به مجموع اوراق و محتویات پرونده به این شرح که خواهان به استناد سند نکاحیه خود مطالبه مهریه خود را نموده است و نظر به اینکه خوانده و وکیل ایشان با تقدیم سند عادی اعلام نموده اند که زوجه تمام مهریه خود را در حق زوج حلال نموده و زوج برائت ذمه حاصل نموده است و برفرض اینکه هبه هم باشد.
با توجه به ماده ۸۰۶ قانون مدنی که عنوان نموده که دائن نمی تواند بعد از بخشیدن دین از آن رجوع نماید فلذا تقاضای ردّ خواسته خواهان را داریم و دادگاه نظر به دفاعیات موجه خوانده و وکیل ایشان و توجهاً به اینکه زوجه به امضاء سند ادعایی زوج اذعان نموده است و تنها ایشان و وکیلش مدعی شدند که نوشته آن ها از روی اکراه و اجبار بوده است.
و برفرض اینکه بخشش و هبه ای هم صورت گرفته باشد موکل می تواند از هبه رجوع نماید که ادعاهای ایشان ازنظر اجبار با توجه به محتویات پرونده نمی تواند در حدی باشد که موجب فقد رضا یا قصد خواهان باشد و از طرفی هم بر فرضی هم که تهدیدی از سوی زوج باشد تهدید قانونی مبنی بر شکایت نمودن بوده است و این طور نبوده است که نتیجه تهدید هم در ید زوج باشد یعنی نتیجه شکایت در دست محاکم قضایی است.
فلذا حق شکایت از شخص یا اشخاص یک حق مسلم است که برای هر فردی مفروض است و صرف ادعای شکایت که یک حق قانونی است نمی تواند دلیل اجبار یا اکراه طرف مقابل باشد و از طرفی هم چون مهریه زوجه به صورت دین بوده است علاوه بر اینکه الفاظ به کار رفته در سند عادی حکایت از برائت ذمه زوج دارد مضافاً اینکه مهریه زوجه دینی بوده است که بر ذمه خوانده استقراریافته و با بخشش دین امکان رجوع برای دائن وجود ندارد.
و در هر صورت دینی بر ذمه خوانده باقی نمانده است فلذا دعوای خواهان را مردود و مستنداً به ماده ۸۰۶ قانون مدنی و ماده ۱۹۷ قانون آیین دادرسی مدنی حکم بر بطلان دعوی خواهان صادر و اعلام می نماید رأی صادره حضوری و ظرف بیست روز پس از ابلاغ قابل اعتراض در محاکم تجدیدنظر استان تهران است.
رئیس شعبه ۲۸۷ دادگاه عمومی حقوقی تهران ـ احمدی
رأی دادگاه تجدیدنظر استان
در خصوص تجدیدنظرخواهی خانم و.و. با وکالت آقای م.ت. به طرفیت آقای م.ز. نسبت به دادنامه شماره ۱۵۹۴ مورخ ۵/۹/۹۲ اصداری از شعبه ۲۸۰ دادگاه حقوقی (خانواده) تهران که به موجب آن در خصوص دعوی زوجه به خواسته مطالبه مهریه به لحاظ ابراء زوج حکم بر بطلان دعوی صادرشده است؛
نظر به اینکه دادنامه تجدیدنظر خواسته مطابق دلایل موجود در پرونده و وفق مقررات قانونی صادر گردیده است و ایراد تجدید نظرخواه در حدی نیست که موجب حصول علم به وجود اشتباه در حکم گردد لذا اعتراض نامبرده قابل انطباق با جهات مقرر در ماده ۳۴۸ قانون آیین دادرسی مدنی مصوب ۱۳۷۹ نمی باشد در نتیجه دادگاه به استناد قسمت اخیر ماده ۳۵۸ قانون مذکور ضمن ردّ اعتراض حکم تجدیدنظر خواسته را تأیید می نماید رأی صادره قطعی است.
رئیس شعبه ۱۱ دادگاه تجدیدنظر استان تهران ـ مستشار دادگاه
فرهبد ـ علی محمدی
